‘สี่แผ่นดิน’ ละครเวทีเรื่องแรกเปลี่ยนชีวิต ‘ยุทธนา มุกดาสนิท’ ศิลปินแห่งชาติ

หมายเหตุ: บทความชิ้นนี้เขียนเเละเรียบเรียงจาก หนังสืออัตชีวประวัติ เรื่อง 'ยุทธนา มุกดาสนิท ชีวิตเเละผลงาน' ของยุทธนา มุกดาสนิท ศิลปินเเห่งชาติ สาขาศิลปะการเเสดง ประจำปี 2560 

ประกาศอย่างเป็นทางการแล้ว สำหรับรายชื่อผู้ได้รับคัดเลือกเป็นศิลปินแห่งชาติ ประจำปี 2560 ซึ่งในปีนี้มีจำนวน 17 คน จาก 3 สาขา ได้แก่ สาขาทัศนศิลป์ เช่น นายศราวุธ ดวงจำปา (ประติมากรรม) นายสิน พงษ์หาญยุทธ (สถาปัตยกรรม) สาขาวรรณศิลป์ เช่น นางเพ็ญศรี เคียงศิริ (นราวดี) และสาขาศิลปะการแสดง เช่น นายยุทธนา มุกดาสนิท (ภาพยนตร์และละครโทรทัศน์) นายคเณศ (รอง) เค้ามูลคดี (ภาพยนตร์และละครโทรทัศน์) (อ่านประกอบ:ประกาศแล้ว 17 ศิลปินแห่งชาติประจำปี 2560)

‘ยุทธนา มุกดาสนิท’ หรือ หง่าว หนึ่งในผู้ได้รับคัดเลือกเป็นศิลปินแห่งชาติ ถือเป็นอีกบุคคลหนึ่งในวงการภาพยนตร์และละครโทรทัศน์ไทย เพราะเป็นทั้งผู้กำกับภาพยนตร์ นักเขียนบท นักประพันธ์ นักโฆษณา ผลงานภาพยนตร์ที่รู้จักกันดี เช่น น้ำพุ ทองปาน ชีวิตบัดซบ ผีเสื้อและดอกไม้ คู่กรรม

แต่จะมีใครรู้บ้างว่า กว่าที่ผู้ชายคนนี้จะได้รับการยกย่องเชิดชู ผลงานแรกในชีวิตของเขาที่เปรียบเสมือนแสงนำทางสู่วงการภาพยนตร์นั้น ได้เกิดขึ้นในรั้วมหาวิทยาลัย

บางช่วงบางตอนในหนังสือ ‘ยุทธนา มุกดาสนิท ชีวิตและผลงาน’ เขียนบอกเล่าถึงเรื่องราวก่อนจะมาเป็น ‘คนหนัง’ ชื่อดังในปัจจุบัน ว่า ขณะเป็นนักศึกษาคณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน ม.ธรรมศาสตร์ ในปี 2513 นั้น เขามีความสนใจในเรื่องการแสดงมาก

โดยในปีสุดท้ายของการศึกษา ยุทธนา จะต้องตัดสินใจทำวิทยานิพนธ์ก่อนจบ ระหว่างหนังสือพิมพ์  ภาพยนตร์ หรือละคร สุดท้ายเขาตัดสินใจทำละครเวที ความยาว 4 ชั่วโมง โดยดัดแปลงจากบทประพันธ์ ‘สี่แผ่นดิน’ ของหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช

แม้จะมีเสียงคัดค้านท้วงติงจากอาจารย์ที่ปรึกษางานวิจัย เพราะกังวลว่าใหญ่เกินไป ทว่า เขากลับเชื่อมั่นในตัวเองว่าจะผลิตออกมาได้อย่างดี

“เมื่อนักศึกษามาขออนุญาตนำเอาเรื่องสี่แผ่นดินไปทำบทละคอน ผมก็ได้ให้อนุญาตไปด้วยความเป็นห่วงเป็นใยอยู่ไม่น้อย เพราะแลเห็นความยากลำบากของผู้ที่จะสร้างบทละคอนขึ้นจากหนังสือเรื่องสี่แผ่นดิน แต่เมื่อได้ดูละครเรื่องนี้แล้ว ผมก็สิ้นความห่วงใยและความวิตก มีแต่ความเคารพนับถือ และความชื่นชมในความสามารถของนักศึกษาผู้ทำบทละคอนนั้นเหลืออยู่ในใจเพียงอย่างเดียว...”

บทความของ หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช เขียนถึงบทละคร หลังจากเปิดแสดง ณ หอประชุมเล็ก  ม.ธรรมศาสตร์ ไว้ในหน้า 5 ของหนังสือพิมพ์สยามรัฐ เมื่อ 8 ก.ย. 2516 อันแสดงให้เห็นถึงความสามารถชั้นครูตั้งแต่วัยเยาว์ของยุทธนา

ทั้งนี้ ในการเปิดแสดงวันนั้น มีสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เสด็จมาเป็นองค์ประธาน ในฐานะทรงเป็นหัวหน้าภาควิชาภาษาฝรั่งเศส คณะศิลปศาสตร์ ม.ธรรมศาสตร์ ซึ่งระหว่างพักการแสดง ได้มีรับสั่งให้อาจารย์ตามเขามาเข้าเฝ้าเพื่อตรัสชมเชยและชื่นชมด้วย

ไม่เพียงเท่านั้น หลังเหตุการณ์วิปโยค 14 ต.ค. 2516 จบลง ในเดือน ธ.ค. ปีเดียวกัน ขณะเรียนวิชาสื่อข่าวเป็นครั้งสุดท้ายที่ตึกโดมก่อนจบ นักการได้เข้ามาเชิญตัว ยุทธนา ไปพบผู้บริหารของมหาวิทยาลัย และแจ้งให้ทราบว่า มีพระราชเสาวนีย์จากสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 โปรดทอดพระเนตร ‘สี่แผ่นดิน’

ทำให้ละครเวทีวิทยานิพนธ์ ‘สี่แผ่นดิน’ ได้รับการจัดแสดงเป็นครั้งที่ 2 จำนวน 20 รอบ หลังจากครั้งแรก จัดแสดงไปแล้ว 10 รอบ ณ หอประชุมเล็ก ม.ธรรมศาสตร์ เช่นเดิม ซึ่งในรอบปฐมทัศน์  มหาวิทยาลัยได้ทูลเชิญเสด็จ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 เป็นองค์ประธาน พร้อมด้วย สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 และพระเจ้าลูกเธอทั้งสองพระองค์

นอกจากนี้ในรอบการแสดงจริง ยังไม่มีใครคาดคิดว่า สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 ทรงโปรดเสด็จพระราชดำเนินมาทอดพระเนตรเป็นการส่วนพระองค์ด้วย

เหตุการณ์วันนั้นได้สร้างความปลาบปลื้มมายังทีมงานของละครเวทีทุกคน โดยเฉพาะเขา จึงปฏิเสธไม่ได้ว่า ละครเวที ‘สี่แผ่นดิน’ ซึ่งเป็นผลงานวิทยานิพนธ์ได้เปลี่ยนแปลงชีวิตผู้ชายที่ชื่อ ‘ยุทธนา มุกดาสนิท’ ไปตลอดกาล

ทำให้วันนี้ เขาคือ ‘ปูชนียบุคคลคนทำหนัง’ ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ประจำปี 2560 .