เปลือยการทำงานล็อบบี้ยิสต์-สื่อ เสรีภาพอยู่เหนืออุดมการณ์-ปชช.ไตร่ตรองเองได้?

เขียนวันที่

วันอาทิตย์ ที่ 12 สิงหาคม 2561 เวลา 13:52 น.

เขียนโดย

ศุภเดช ศักดิ์ดวง

หมวดหมู่

Tags

“…รัฐธรรมนูญแห่งสหรัฐฯ บทบัญญัติแก้ไขข้อที่ 1 ระบุชัดเจนว่า ประชาชนทุกคนมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ดังนั้นไม่ว่าเรื่องดังกล่าวจะมีเบื้องลึกเบื้องหลังอะไรหรือไม่ เราจะเผยแพร่ต่อสาธารณะ ให้ประชาชนใช้วิจารณญาณตัดสินใจเอาเอง แต่เราจะไม่เขียนข่าว หรือเขียนรายงาน-บทความ สนับสนุนพวกเขา เราจะแยกกันต่างหากระหว่าง ข่าว-รายงาน-บทความของเราเอง กับรายงาน-บทความของประชาชน หรือล็อบบี้ยิสต์…”

PIC lobbyist 12 8 61 1

ช่วงเวลา 21 วันที่ผมใช้ชีวิตในสหรัฐอเมริกา ตามคำเชิญของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ แลกเปลี่ยนประสบการณ์ทำข่าวเชิงสืบสวนกับเจ้าหน้าที่รัฐ นักข่าว สื่อมวลชนอาวุโส นักวิชาการ และนักกฎหมายหลายรายดังที่เคยเล่าไปแล้วนั้น

สิ่งหนึ่งที่ผมสนใจเป็นอย่างมาก และเชื่อว่าหลายคนคงคุ้นหูอยู่บ่อยครั้งคือเรื่อง ‘ล็อบบี้ยิสต์’ (Lobbyist) เพราะทุกครั้งที่ผมไปคุยกับนักข่าว-สื่อมวลชนอาวุโส พวกเขา-เธอมักหล่นคำนี้ในวงสนทนาแทบทุกครั้งไป เหมือนเป็นเรื่องสามัญที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน

ผมเคยอธิบายให้ฟังแล้วว่า ‘ล็อบบี้ยิสต์’ คือกลุ่มคนที่เชี่ยวชาญในการวิ่งเต้นให้กับบรรดานักการเมือง-กลุ่มทุน รวมถึงกลุ่มผลประโยชน์ทางการเมือง และธุรกิจ มีเครือข่ายสื่อมวลชนในการสร้างภาพ หรือผลักดันผลประโยชน์บางอย่าง จุดกำเนิดมาจากช่วง ค.ศ.1869-1877 สมัยยูลิสซิส เอส.แกรนด์ เป็นประธานาธิบดีคนที่ 18 แห่งสหรัฐฯ ถูกสุภาพสตรีหมายเลข 1 ขณะนั้น ไล่ให้ไปสูบซิการ์-ดื่มเหล้านอกทำเนียบขาว แกรนด์จึงไปนั่งทำกิจกรรมดังกล่าวที่โรงแรม เดอะ วิลลาร์ด อินเตอร์ คอนติเนลตัล ใกล้กับทำเนียบขาว ต่อมาเมื่อประชาชนเห็นประธานาธิบดีไปโรงแรมแห่งนั้นบ่อยเข้า พวกเขาจึงรวมกลุ่มกันเรียกร้อง-ต่อรองผลประโยชน์ทางการเมือง โดยรอพบประธานาธิบดีที่ล็อบบี้โรงแรม จนทำให้คนทั่วไปเรียกบุคคลกลุ่มนี้ว่า ‘ล็อบบี้ยิสต์’ นั่นเอง (อ่านประกอบ : เลาะ‘ดี.ซี.’เล่าฉากหลัง 4สถานที่ประวัติศาสตร์-ตามไปดู รร.ต้นกำเนิดล็อบบี้ยิสต์)

สำหรับอาชีพ ‘ล็อบบี้ยิสต์’ มีความสำคัญมากในสหรัฐฯ เนื่องจากประเทศนี้ปกครองด้วยระบอบ ‘สหรัฐ’ นั่นคือในภาพใหญ่รัฐบาลกลาง (Federal Government) จะเป็นคนบริหารจัดการ แต่เมื่อลงลึกในแต่ละ 50 รัฐ จะมีรัฐบาลท้องถิ่น และออกกฎหมายดูแลกันเอง อย่างไรก็ดีเวลาของบประมาณมูลค่ามหาศาล จะต้องทำผ่าน ส.ส. แต่ละรัฐลงไปท้องถิ่น ดังนั้นพวกนักการเมืองท้องถิ่น จำเป็นต้องดีลผ่านล็อบบี้ยิสต์ให้วิ่งเต้นกับ ส.ส. เพื่อผ่านงบประมาณมาจัดทำโครงการต่าง ๆ

ผู้บริหาร County แห่งหนึ่งในรัฐโอกลาโฮม่า เคยเล่าให้ผมฟังว่า การว่าจ้างล็อบบี้ยิสต์ให้ไปดีลกับพวก ส.ส. เป็นเรื่องสำคัญระดับ ‘ความเป็นความตาย’ เลยทีเดียว เพราะหากเอางบประมาณมาไม่สำเร็จ อาจพัฒนาอะไรไม่ได้มากนัก และส่งผลทำให้ประชาชนหมดศรัทธาได้ (อ่านประกอบ : ทำความเข้าใจการเมืองสหรัฐฯ จ้าง‘ล็อบบี้ยิสต์’ทำไม-ใครได้ประโยชน์ที่แท้จริง?)

สำหรับกระบวนการทำงานของฝ่ายการเมือง-กลุ่มทุน ไปยังล็อบบี้ยิสต์ และสื่อมวลชนนั้น เท่าที่ฟังมาจากผู้เชี่ยวชาญด้านการเมือง-นักข่าว-นักกฎหมาย และนักการเมืองท้องถิ่น สรุปได้ว่า เมื่อฝ่ายการเมือง-กลุ่มทุน ต้องการทำโครงการอะไรสักอย่าง จะติดต่อไปยังบริษัทล็อบบี้ยิสต์ เพื่อให้ดีลกับ ส.ส. หรือผู้มีอำนาจ ของบประมาณ หรืออนุมัติโครงการตามความต้องการ หากประเด็นเหล่านั้นละเอียดอ่อน หรือซับซ้อน ล็อบบี้ยิสต์จะติดต่อไปยังสำนักข่าวต่าง ๆ หรือสื่อที่มีอิทธิพลกับพื้นที่ที่ฝ่ายการเมือง-กลุ่มทุนต้องการทำโครงการ เพื่อขอลงรายละเอียดโครงการนั้น ๆ เพื่อให้ประชาชนรู้ว่า โครงการนี้ดีอย่างไร เพื่อให้ประชาชนสนับสนุนอีกทางหนึ่ง เมื่อประชาชนสนับสนุนแล้ว การผ่านงบประมาณ หรืออนุมัติโครงการนั้นจะง่ายขึ้น

สำหรับกระบวนการว่าจ้างผ่านสื่อ นักข่าวระดับบรรณาธิการหลายราย เล่าให้ผมฟังว่า สำนักข่าวส่วนใหญ่จะเปิดพื้นที่ให้กับประชาชนทั่วไปเพื่อเขียนคอลัมน์ลงเว็บไซต์อยู่แล้ว เมื่อล็อบบี้ยิสต์ติดต่อมาขอลงรายงาน หรือบทความ จะนำงานชิ้นนั้นไปลงในส่วนของคอลัมน์บทความ หรือคอลัมน์แสดงความคิดเห็น ไม่นำมาปะปนกับข่าวอย่างเด็ดขาด นอกจากนี้จะลงชื่อผู้เขียนรายงาน หรือบทความนั้น ๆ กำกับให้ประชาชนตัดสินใจเองว่า บุคคลรายนี้น่าเชื่อถือหรือไม่

ผมถามพวกเขาว่า เบื้องต้นเวลาล็อบบี้ยิสต์ติดต่อมายังสำนักข่าวเพื่อขอลงรายงาน หรือบทความผลักดันผลประโยชน์ให้กับกลุ่มทุน-ฝ่ายการเมือง สำนักข่าวได้รับเงินหรือไม่ นักข่าวส่วนใหญ่ตอบผมว่า เท่าที่ทราบข้อมูลอย่างเป็นทางการคือ ไม่ได้เงิน เพราะปกติแต่ละเว็บไซต์จะเปิดช่องทางให้ประชาชนส่งความเห็นที่น่าสนใจมาลงในคอลัมน์แสดงความคิดเห็น หรือบทความอยู่แล้ว อย่างไรก็ดีพวกล็อบบี้ยิสต์อาจสนับสนุนสำนักข่าวโดยการลงโฆษณาหน้าเว็บ เมื่อคลิกไปแล้วจะเป็นรายงาน หรือบทความเกี่ยวกับเรื่องที่พวกเขาผลักดันอยู่

ผมซักต่ออีกว่า อาจมีการให้เงินกันกับฝ่ายบริหารระดับสูงของสำนักข่าว โดยที่พวกเขาไม่รู้หรือไม่ พวกเขาตอบว่า ไม่ทราบ แต่เบื้องต้นเวลาล็อบบี้ยิสต์ติดต่อเข้ามา เราก็ลงให้เลย ไม่ได้เรียกเก็บเงิน แต่ถ้าเขาจะให้ค่าโฆษณาแก่เรา เขาจะติดต่อไปยังฝ่ายโฆษณาเอง

ประเด็นสำคัญที่ผมถามเขาไปคือ ในฐานะนักข่าวได้ตรวจสอบหรือกลั่นกรองข้อมูลรายงาน หรือบทความชิ้นนั้นก่อนหรือไม่ว่า มีเบื้องลึกเบื้องหลังอะไรหรือไม่ ประชาชนจะได้ผลประโยชน์จริงหรือเปล่า ?

พวกเขาตอบผมว่า เบื้องต้นเราตรวจสอบคำผิด หรือคำที่อาจสุ่มเสี่ยงการถูกฟ้องร้อง อย่างไรก็ดีรัฐธรรมนูญแห่งสหรัฐฯ บทบัญญัติแก้ไขข้อที่ 1 ระบุชัดเจนว่า ประชาชนทุกคนมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ดังนั้นไม่ว่าเรื่องดังกล่าวจะมีเบื้องลึกเบื้องหลังอะไรหรือไม่ เราจะเผยแพร่ต่อสาธารณะ ให้ประชาชนใช้วิจารณญาณตัดสินใจเอาเอง แต่เราจะไม่เขียนข่าว หรือเขียนรายงาน-บทความ สนับสนุนพวกเขา เราจะแยกกันต่างหากระหว่าง ข่าว-รายงาน-บทความของเราเอง กับรายงาน-บทความของประชาชน หรือล็อบบี้ยิสต์

ผมซักอีกว่า หน้าที่หรืออุดมการณ์ของนักข่าวคือ การกลั่นกรองข้อมูลข้อเท็จจริงให้ประชาชนรับทราบ รวมถึงตรวจสอบผลประโยชน์สาธารณะ หากล็อบบี้ยิสต์บางรายผลักดันโครงการบางอย่างที่มีเบื้องหลังไม่โปร่งใส หรือขัดกับผลประโยชน์ของประชาชนยังจะเผยแพร่อยู่หรือไม่

พวกเขาบอกว่า หากล็อบบี้ยิสต์ส่งมา เราลงทั้งหมด เพราะเป็นเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญแห่งสหรัฐฯ เราไม่มีหน้าที่ไปปิดกั้นความเห็น ประชาชนจะเป็นผู้ตัดสินใจเองว่าโครงการนั้นดีหรือไม่ และเราลงชื่อคนเขียน ประชาชนจะตรวจสอบเองว่า น่าเชื่อถือไหม อย่างไรก็ดีแม้เราจะลง แต่หากบางโครงการมีกลิ่นไม่ชอบมาพากล เราอาจสืบสวนสอบสวนเพิ่มเติมได้ แต่เราเปิดกว้างความคิดเห็นทั้งหมด ไม่ว่าจะมาจากประชาชน หรือล็อบบี้ยิสต์

ผมถามอีกว่า ตกลงนักข่าวไม่ได้มีหน้าที่ Gate Keeper หรือกลั่นกรองข้อมูลอีกต่อไปแล้วหรือ พร้อมยกตัวอย่างในไทยว่า ล็อบบี้ยิสต์ในไทยอาจไม่ใช่อาชีพที่เป็นทางการ แต่วงการสื่อไทยก็พอทราบว่า ใครเป็นล็อบบี้ยิสต์ให้ใคร ใครวิ่งเต้นผ่านใคร และหากพวกนั้นเขียนรายงาน-บทความมา สื่อไทยที่ทราบเบื้องหลังจะไม่ยอมลงรายงานเหล่านั้นให้เด็ดขาด เพราะเชื่อว่าประชาชนไม่ได้ประโยชน์อย่างแท้จริง

พวกเขาตอบว่า ที่นี่ทำไม่ได้ อย่างที่เน้นย้ำเรื่องบทบัญญัติแก้ไขข้อที่ 1 ในรัฐธรรมนูญสหรัฐฯ พวกเราเชื่อว่าประชาชนมีวิจารณาณในการกลั่นกรองข้อมูล ดังนั้นเมื่อมีการแสดงความคิดเห็นเกิดขึ้น เราก็เผยแพร่

นักข่าวส่วนใหญ่ เน้นย้ำผมว่า ล็อบบี้ยิสต์ เป็นอาชีพที่มีทั้งพวกดี และพวกไม่ดี พวกที่ดีมีหลายกลุ่ม เช่น องค์กรไม่แสวงผลกำไรในการช่วยเหลือคนยากไร้ เด็ก หรือองค์กรสิทธิมนุษยชนอื่น ๆ แต่อย่างน้อยที่สุดหากเกิดความไม่ชอบมาพากลในโครงการอะไร เราะตรวจสอบอยู่แล้ว เพราะนั่นคือหน้าที่ของเรา

ทั้งหมดคือเบื้องลึก-ฉากหลังกระบวนการทำงานระหว่างล็อบบี้ยิสต์-สื่อในสหรัฐฯ ที่อาชีพนี้สร้างรายได้เป็นล่ำเป็นสัน และผลักดันให้เกิดโครงการต่าง ๆ ในสหรัฐฯจำนวนไม่น้อย และเป็นช่องทางหนึ่งให้อดีตนายกรัฐมนตรีมากบารมีรายหนึ่งในประเทศไทย ว่าจ้างบริษัทล็อบบี้ยิสต์ถึง 5 แห่ง เพื่อปั่นกระแสว่าตัวเองตกเป็นเหยื่อทางการเมือง ทั้งที่ข้อเท็จจริงส่วนใหญ่เกิดขึ้นจากเรื่องราวฉาวโฉ่ทุจริตที่ทำเอาไว้