ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ :กาย (Body) ของคนตาย เป็นสิ่งที่ต้องให้เกียรติกัน
" body ของนักรบ นักต่อสู้ บุคคลกล้าหาญ เป็น body ที่มีเกียรติ หรือคนทั่วไปแม้คนที่ตายแล้วก็จะให้เกียรติ เข้าใจว่า เวลานี้ในสังคมออนไลน์ คนตายแล้ว ความไม่ให้เกียรติมีสูงขึ้น บอกมาก เกี่ยวกับคนที่กำลังทำอะไรอยู่"
"กายกับการเมืองเรื่องรัก" ชื่อหัวข้อบรรยาย โดย ศ.ดร.ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในงานเสวนา “รักๆใคร่ๆร่างกายและการเมือง” จัดโดยหลักสูตรวารสารศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาสื่อสารมวลชน (MA) มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เมื่อเร็วๆ นี้
เริ่มต้น ศ.ดร.ชัยวัฒน์ ทำความเข้าใจ ระหว่างกาย (body) กับตัวตน (self) โดยระบุว่า "ดีไม่ดีปัญหาในสังคมไทยขณะนี้ก็คือการปะทะกันระหว่าง self 2 แบบ คนจำนวนหนึ่งเชื่อว่า เราสามารถทำอะไรก็ได้ เรามีตัวตนแน่นอน อีกพวกหนึ่ง ก็บอกว่า เวลาเราทำอะไรไป เห็นพ่อ เห็นแม่เราอยู่ข้างหลัง เห็นครอบครัวอยู่ข้างหลัง"
ศ.ดร.ชัยวัฒน์ เน้นประเด็นเรื่องเฉพาะการปะทะกันของกาย "มองกาย เห็นความรัก และจะเข้าใจอำนาจ"
ในทางทฤษฎีมองรูปของ body ไม่เหมือนกัน ซึ่งร่างกายในสังคมไทยแต่อดีต ในหนังสืออักขราภิธานศรับย์ ของหมอบรัดเลย์ ระบุว่า กาย คือที่ประชุมของปัญจะขันธ์ ที่ประชุมซึ่งความชั่ว เป็นไปในทางลบ รวมถึงความหมาย body จากนักมานุษยวิทยาอื่นๆ อีกหลายคน
จากนั้น ศ.ดร.ชัยวัฒน์ ได้ยกกรณีศึกษา กายศักด์สิทธิ์ (holy body) กรณีของ Achilles กายของ Hector ขุนศึก ในสงครามกรุงทรอย
ในสงครามกรุงทรอย (Trojan War) ทำให้เห็นความสัมพันธ์หลายอย่าง เรื่องสำคัญในหนังและมหากาพย์ คือการต่อสู้ระหว่าง Achilles กับ Hector ก่อนหน้านั้นมีความตายเกิดขึ้น คือความตายของ Patroclus สหายสนิทของ Achilles โดย Hector เป็นคนฆ่าเพราะเขาใจว่า กำลังสู้กับ Achilles
ในที่สุดเมื่อ Patroclus ตาย Achilles โกรธ และเสียใจมาก และตอนที่ Hector ตาย มีการเจาะเอ็นร้อยหวาย Hector เอาเชือกใส่ แล้วผูกกับรถรบกรีก ลากศพไป นี่คือการกระทำที่เขาไม่กระทำกัน ซึ่งสิ่งที่ Achilles ทำเป็นที่เกลียดชังของมนุษย์ และเทพ
"เพราะ body ของนักรบ นักต่อสู้ บุคคลกล้าหาญ เป็น body ที่มีเกียรติ หรือคนทั่วไปแม้คนที่ตายแล้วก็จะให้เกียรติ เข้าใจว่า เวลานี้ในสังคมออนไลน์ คนตายแล้ว ความไม่ให้เกียรติมีสูงขึ้น บอกมาก เกี่ยวกับคนที่กำลังทำอะไรอยู่" ศ.ดร.ชัยวัฒน์ กล่าว และยกตัวอย่าง เหตุการณ์ 6 ตุลาฯ ก็เหมือนกัน
ถามว่า ทำไม Achilles ถึงทำเช่นนี้ นักรัฐศาสตร์ มธ. วิเคราะห์ว่า ไม่ใช่ไม่ชอบ Hector แต่เพราะโกรธที่ Hector ฆ่าคนที่เขารัก ความรักให้กำเนิดสิ่งเหล่านี้
"เวลาที่ body ถูกหยามเหยียด ซึ่งก็มีหลายระดับ เช่น การประกาศในห้องประชุม ที่เพิ่งได้รับตำแหน่ง บอกว่า ต้องออกไปแล้ว ก็เป็นความหยามเหยียดแบบหนึ่ง"
ศ.ดร.ชัยวัฒน์ มองถึงการสู้รับ ฆ่าฟันกัน ไม่เป็นไร แต่พอทำอะไรกับ body ก็จะเป็นอีกอย่าง โดยเฉพาะที่กระทำกับนักรบด้วยแล้ว
ศ.ดร.ชัยวัฒน์ กล่าวอีกว่า ระยะหลัง body สัมพันธ์กับเรื่องอื่น พร้อมยกภาพ Aylan Kurdi เด็กซีเรียอายุ 3 ขวบ นอนคว่ำหน้าตายบนชายหาดที่เมือง Bodrum ตุรกี หากได้ดูภาพจริงศพอยู่ริมหาด เหมือนขยะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเจ้าหน้าที่มายกศพขึ้น
นี่คือพลังของ body ที่ทำให้มนุษย์รู้สึกอะไรบางอย่าง เปลี่ยนนโยบายประเทศต่างๆ เปลี่ยนนโยบายเยอรมนีที่มีต่อผู้อพยพ ขณะที่คนทั่วโลกสะเทือนใจ และรับรู้ถึงวิกฤติคลื่นอพยพที่เกิดขึ้นที่ซีเรีย เนื่องจากมนุษย์มีความโน้มเอียงโดยไม่เลือกชนชั้น หรือภูมิหลังอะไรเลยที่จะรู้สึกกับของที่ละเอียดอ่อน
"ความใจเข้าร่างกายที่ต่างกัน บางคนบอกว่า ร่างกายคือสนามเด็กเล่น บางคนบอกว่า ร่างกายคือวิหารศักดิ์สิทธิ์ และก็มีคนบอกว่า ร่างกายของท่านเป็นสนามเด็กเล่นของฉัน นี่คือความเข้าใจกายที่ต่างกัน"
ช่วงท้าย ศ.ดร.ชัยวัฒน์ ตอบคำถาม ถึงการละเมิดร่างกายคนตายด้วยว่า "เราต้องมีมารยาทต่อกันและกัน ในยามที่มีชีวิต และในยามที่เขาตาย ผมคิดว่าอารยธรรมส่วนใหญ่ มารยาทต่อคนตายสำคัญ แม้แต่ในศาสนาอิสลาม เวลาคนตายผ่านมา ศาสดายืนให้ แม้เขาจะไม่ได้เป็นมุสลิม เพราะเขาจากไปแล้วและมีเกียรติ ฉะนั้น มันต้องมีขอบเขตวิธีที่เราปฏิบัติต่อกันและกัน ผมไม่เชื่อว่า ไม่ต้องไม่มีขอบเขตของการปฏิบัติต่อกันและกัน ผมเชื่อว่าต้องมี มรรยาท ผมไม่เห็นด้วยกับการควบคุม หรือบังคับ แต่ผมอยากเห็นมรรยาท"