ผนึกสร้างเครื่องมือ ‘สืบสวนสอบสวน’ ส่งเสริมสิทธิฯ กับ 6 วิธีซักถาม ปิดช่องกล่าวโทษ

TIJ ผนึก 4 ภาคี นำเสนอ "เครื่องมือ" ทางเลือก "สืบสวนสอบสวน" ส่งเสริมหลักสิทธิมนุษยชน UNODC ชี้ทรมานข่มขู่ผู้ต้องสงสัย ทำให้ข้อมูลไม่น่าเชื่อถือ กระทบกระบวนการยุติธรรม ด้าน DSI เเนะ 6 ขั้นตอน การซักถาม เพิ่มความสำคัญ "มนุษย์"

หัวใจของความสำเร็จของคดีอาญาประการหนึ่ง คือการมีการสอบสวนที่ดี มีการเคารพหลักสิทธิมนุษยชนสากล หากการสอบสวนในเบื้องต้น ตั้งแต่ขั้นตอนจับกุมเริ่มจากการกระทำที่กระทบสิทธิมนุษยชนก็จะทำให้คดีนั้น ๆ ตลอดจนกระบวนการยุติธรรมทางอาญาทั้งระบบได้รับผลกระทบไปด้วย เนื่องจากทำให้สังคมขาดความเชื่อมั่นในความถูกต้อง เที่ยงตรง และเป็นธรรมของกระบวนการยุติธรรม

สถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (TIJ) ในฐานะหน่วยงานที่ทำหน้าที่เชื่อมโยงมาตรฐานระหว่างประเทศ และเผยแพร่องค์ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน และหลักนิติธรรม เพื่อพัฒนาและยกระดับกระบวนการยุติธรรม จึงได้ร่วมมือกับกรมสอบสวนคดีพิเศษ (DSI) กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ สมาคมเพื่อการยุติการทรมาน (Association for the Prevention of Torture - APT) และศูนย์สิทธิมนุษยชนนอร์เวย์ (NCHR) ร่วมจัดการประชุมผู้เชี่ยวชาญนานาชาติว่าด้วยอนาคตของการสืบสวนสอบสวน: การซักถามเพื่อการสืบสวนสอบสวน และมาตรการป้องกันที่เกี่ยวข้องกับประเทศไทยเพื่อพัฒนาระเบียบปฏิบัติการสอบสวนเทียบเท่าสากล ส่งเสริมหลักนิติธรรมควบคู่หลักสิทธิมนุษยชน

Mr. Julien Garsany รองผู้แทนประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และแปซิฟิก สำนักงานว่าด้วยยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ (UNODC) กล่าวระหว่างการบรรยายเปิดงานว่า จากผลการศึกษาพบกระบวนการสอบสวนสืบสวนที่ใช้การทรมานหรือข่มขู่ผู้ต้องสงสัย ทำให้ได้ข้อมูลที่ไม่น่าเชื่อถือ ทั้งยังทำให้กระบวนการยุติธรรมไม่น่าเชื่อถือ

Mr. Julien Garsany รองผู้แทนประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และแปซิฟิก สำนักงานว่าด้วยยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ (UNODC)

สอดคล้องกับความเห็นของ Mr. Juan E. Mendez อดีตผู้ตรวจการพิเศษด้านการทรมานแห่งสหประชาชาติ ที่ระบุว่า การทรมานระหว่างการสอบสวนจะทำให้ผู้ต้องสงสัยยอมตอบในสิ่งที่ทำให้ผู้สอบสวนพอใจ แต่เป็นข้อมูลที่เชื่อถือไม่ได้ ทั้งยังเป็นการกระทำที่ผิดต่อสนธิสัญญาระหว่างประเทศและมาตรฐานสากลด้านสิทธิมนุษยชน

ด้วยเหตุนี้ การพัฒนา “แนวทางการปฏิบัติสากลว่าด้วยการซักถามเพื่อการสืบสวนสอบสวนและมาตรการการป้องกันที่เกี่ยวข้อง” ซึ่งเปรียบเหมือน “เครื่องมือ” ทางเลือก จึงมีส่วนสำคัญที่จะช่วยสนับสนุนการดำเนินงานในการสืบสวนสอบสวน โดยช่วยกำหนดแนวทางการสืบสวนสอบสวนคดีความทางอาญาให้มีประสิทธิภาพโดยปราศจากการบีบบังคับ และอาจทำให้ปัญหาที่เป็นผลจากการถูกทรมานระหว่างสืบสวนสอบสวนลดลง

นายสมณ์ พรหมรส อธิบดีกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม

ด้าน นายสมณ์ พรหมรส อธิบดีกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม ให้ความเห็นว่า ที่ผ่านมากรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพได้ร่วมมือกับศูนย์สิทธิมนุษยชนนอร์เวย์ในการจัดฝึกอบรมในเรื่องของการซักถามเพื่อการสืบสวนสอบสวนให้แก่หน่วยงานที่เกี่ยวข้องหลายหน่วยงานและได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดี และเชื่อว่า ทุกหน่วยงานสามารถนำข้อมูลที่ได้จากการอบรมนี้ไปประยุกต์ใช้ในการสืบสวนสอบสวนในรูปแบบทางเลือกได้อย่างมีประสิทธิภาพ และจะช่วยกันขับเคลื่อนให้นำแนวทางดังกล่าวไปใช้ต่อไป

ขณะที่ พ.ต.ท. คมวิชช์ พัฒนรัฐ ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านกิจการต่างประเทศและคดีอาชญากรรมระหว่างประเทศ DSI กล่าวว่า DSI ได้มีการพัฒนาบุคลากรในด้านการสืบสวนสอบสวนตามแนวทางดังกล่าวแล้ว โดยมีการคัดเลือกผู้เชี่ยวชาญมาร่วมประชุมและร่างหลักสูตร พร้อมจัดทำคู่มือการปฏิบัติงานและฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ คาดว่าในช่วงต้นปี 2563 จะสามารถนำมาปฏิบัติได้อย่างจริงจัง และจะร่วมกับ TIJ ในการประเมินและพัฒนาหลักสูตรให้ได้มาตรฐานมากขึ้น เพื่อประโยชน์ต่อประเทศชาติ และเพื่อนำเสนอในเวทีระดับนานาชาติถึงความคืบหน้างานสืบสวนสอบสวนในประเทศไทยต่อไป

พ.ต.ท. คมวิชช์ พัฒนรัฐ ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านกิจการต่างประเทศและคดีอาชญากรรมระหว่างประเทศ DSI

สำหรับกระบวนการสอบสวนที่เน้นการซักถาม หรือ Investigative Interviewing จะให้ความสำคัญกับความเป็น “มนุษย์” ดังนั้น เจ้าหน้าที่และผู้ปฏิบัติงานจะต้องรวบรวมข้อมูลและข้อเท็จจริง (Fact) มากขึ้น โดยแบ่งขั้นตอนการซักถามออกเป็น 6 ขั้นตอน คือ

(1) การวางแผนและเตรียมการสอบสวน (Planning and Preparation)

(2) การแนะนำตัวและส่งเสริมสิทธิของผู้ต้องสงสัย (Introduction and Support)

(3) การรับฟังสิ่งที่ผู้ต้องสงสัยบอกเล่า (Free Account)

(4) การตั้งคำถามเพื่อการเก็บข้อมูลอย่างรอบคอบ ครบถ้วน และเป็นธรรม (Clarification and Disclosure) เพื่อให้ทราบถึงมูลเหตุจูงใจ ต้นตอของปัญหา

(5) การปิดการสัมภาษณ์ (Closure) โดยให้ยึดมั่นในการปฏิบัติต่อทุกคนด้วยความเคารพในสิทธิและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ 

(6) การที่ผู้สอบสวนจะต้องประเมินตนเอง (Evaluation)

ทั้งนี้ อาจกล่าวได้ว่ากระบวนการดังกล่าวจะมุ่งเน้นการสืบสวนสอบสวนเพื่อแก้ไขมากกว่าการสืบสวนสอบสวนเพื่อกล่าวโทษ

แนวทางการปฏิบัติสากลว่าด้วยการซักถามเพื่อการสืบสวนสอบสวนนี้ เป็นวิธีที่ได้รับการยอมรับจากหน่วยงานของสหประชาชาติ และเป็นไปตามกรอบแนวปฏิบัติสากลด้านการป้องกันการทรมาน ซึ่งกำลังพัฒนาเป็นมาตรฐานการปฏิบัติของ United Nations Police (UNPOL) นอกจากนี้ ประเทศต่างๆ ในสหภาพยุโรป ได้นำวิธีการดังกล่าวไปใช้ในการสอบสวนคดีแล้ว ในขณะที่มีการจัดฝึกอบรมแนวทางดังกล่าวในอินโดนีเซีย เวียดนาม และจีนด้วย

นอกจากนี้ ศ.ณรงค์ ใจหาญ ประธานคณะอนุกรรมการป้องกันการกระทำทรมานและการบังคับให้หายสาบสูญ ให้ความเห็นถึงการจะนำแนวทางการซักถามเพื่อการสืบสวนสอบสวนมาใช้อย่างมีประสิทธิภาพด้วยว่า หน่วยงานรัฐจะต้องดำเนินการฝึกอบรมให้ทราบถึงเทคนิคในการสืบสวนสอบสวนด้วยการซักถาม และช่วยให้เกิดการเปลี่ยนทัศนคติในการทำงาน นอกจากนี้ พนักงานสอบสวนจำเป็นต้องเตรียมตัวและข้อมูลก่อนสอบปากคำ และต้องมีเวลาเพียงพอในการวิเคราะห์ข้อมูลอย่างถูกต้อง รอบคอบ ครบถ้วน และยุติธรรม

************

 “แนวทางการปฏิบัติสากลว่าด้วยการซักถามเพื่อการสืบสวนสอบสวนและมาตรการการป้องกันที่เกี่ยวข้อง” หรือ “เครื่องมือ” จะกลายเป็นทางเลือกแห่งอนาคต เเละทำให้เจ้าหน้าที่และผู้ปฏิบัติงานเข้าใจถึงหลักการ และแก่นแท้ในการนำ “เครื่องมือ” ดังกล่าวมาปรับใช้ในการสืบสวนสอบสวนมากขึ้น จนนำไปสู่การช่วยยกระดับกระบวนการยุติธรรมไทยให้เป็นไปตามมาตรฐานสากล และเป็นกระบวนการที่คำนึงถึง “หลักสิทธิมนุษยชน”  ประชาชนเกิดความเชื่อมั่น จนก่อเกิดเป็นกระบวนการยุติธรรมที่ “เข้าถึง” ประชาชนอย่างแท้จริง .

# กดคลิก ติดตาม ส่งแชร์ข่าวอิศรา ได้ที่นี่ https://www.facebook.com/isranewsfanpage/