“จรัญ” ชี้อำนาจรัฐ การเมือง เงิน ทุนนิยม อำนาจเถื่อน ครอบงำระบบยุติธรรมไทย
ตุลาการศาลรธน. ยันปัญหาเต็มไปหมด ปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม จะปะนิดปะหน่อยไม่ได้แล้ว ต้องทำอย่างจริงจัง ฝัน อยากเห็นระบบงานยุติธรรมใหม่ ที่อยู่ใต้การตรวจสอบของประชาชน
วันที่ 24 มิถุนายน สถาบันสัญญาธรรมศักดิ์ เพื่อประชาธิปไตย จัดการสัมมนาเรื่อง "กระบวนการยุติธรรม กระบวนการที่ต้องปฏิรูปด่วน !!!" ณ ห้องประชุมประกอบ หุตะสิงห์ ชั้น 3 ตึกอเนกประสงค์ 1 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ วิทยากร ประกอบด้วย ศ.ดร.คณิต ณ นคร ประธานคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย ศ.(พิเศษ) ดร.จรัญ ภักดีธนากุล ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ศ.(พิเศษ) สิทธิโชค ศรีเจริญ สภาทนายความ ดำเนินรายการโดยผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล คณะนิติศาสตร์ มธ.
ผศ.ดร.ปริญญา กล่าวว่า ประเทศไทยมีกฎหมายมากกว่า 700 ฉบับ ขณะเดียวคณะนิติศาสตร์ จากเดิมในอดีตมีเพียงแค่ 4 มหาวิทยาลัย ปัจจุบันมีอยู่ 70 มหาวิทยาลัย และมีนักกฎหมายมากขึ้น แต่ทำไมไม่สามารถสร้างความเป็นธรรมในสังคมให้เกิดขึ้นได้ ปี 2553 มีคดีทั้งแพ่งและอาญารวมกันทั้ง 1.2 ล้านคดีขึ้นไปสู่ศาล เรามีกฎหมายมากขึ้นเราก็ทะเลาะกัน และมีการฟ้องร้องกันมากขึ้น มีกว่า 4 หมื่นคดีที่ค้างอยู่ที่ศาลฎีกา ทั้งๆ ที่เรามีผู้พิพากษามากขึ้น จึงเป็นคำถามใหญ่ถึงการปฏิรูปกฎหมาย
ผศ.ดร.ปริญญา กล่าวว่า ในรัฐธรรมนูญ 2550 ได้บรรจุเรื่องนี้ไว้ให้มีการจัดทำกฎหมายเพื่อไปสู่การปฏิรูป และพัฒนากระบวนการยุติธรรมแห่งชาติ แต่น่าเสียดายที่รัฐธรรมนูญประกาศใช้มากว่า 4 ปี แล้ว แต่ยังไม่ได้มีการดำเนินการใดๆ ในเรื่องนี้เลย
ศ.ดร.คณิต กล่าวถึงการปฏิรูปกฎหมาย กับการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม มีการพูดไว้นานมากแต่ไม่มีการขับเคลื่อน ซึ่งในรัฐธรรมนูญก็เขียนแยกทั้งๆ ที่เป็นเรื่องเดียวกัน โดยในภาพรวมการปฏิรูปจะต้องปฏิรูปที่ตัวบทกฎหมาย ตรงไหนยังไม่ดี เข้าใจผิด ก็ต้องปรับแต่ง, ปฏิรูปการบังคับใช้กฎหมาย และปฏิรูปการเรียนการสอนกฎหมาย เพื่อให้เข้าใจรากเหง้าของกฎหมายไม่เกิดการเบี่ยงเบน ดังนั้น การปฏิรูปกฎหมายจึงจำเป็นและต้องมีการวิจัย ฟังเสียงประชาชน รวมทั้งควรให้มีการดีเบตกันเพื่อความรอบคอบ
ประธานคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย กล่าวว่า การปฏิรูปกระบวนการยุติธรรมนั้น โดยเฉพาะกระบวนการยุติธรรมอาญาที่ดีต้องมีประสิทธิภาพในการบังคับใช้กฎหมาย หากเราไม่หลอกตัวเอง ประสิทธิภาพของเราแย่ มีปัญหาทั้งประสิทธิภาพ การคุ้มครอง และบริหารจัดการที่แพงมาก มีค่าใช้จ่ายสูง อีกทั้งยังมีแต่การดำเนินคดีไม่มีการบริหารงาน
“การบริหารงานยุติธรรมในชั้นเจ้าพนักงานก่อนถึงศาล อัยการ ตำรวจ ฯลฯ เราต้องลดคดีไปสู่ศาลให้ได้ แต่วันนี้เรายังไม่ทำกันจริงๆ จังๆ ไม่มีการร่วมมือกัน กลายเป็นว่า กระบวนการยุติธรรมจึงเป็นระบบสายพาน เหมือนโรงงานผลิตสินค้า ปัญหากระบวนการยุติของไทย คือ คนล้นคุก ติดอันดับ 8 ของโลก ซึ่สามารถแก้ไขได้ด้วยวิธีลดคดีเข้าสู่ระบบสายพาน ทำได้ทุกหน่วยงาน โดยอัยการ เช่น ใช้ดุลยพินิจสั่งไม่ฟ้อง ชะลอการฟ้อง ใช้กระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ โดยศาล ก็เช่น การเข้มงวดประทับฟ้อง การปล่อยชั่วคราว รอการลงโทษ เป็นต้น”
ประธานคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย กล่าวด้วยว่า การตรวจสอบความจริงในชั้นศาล หากชั้นเจ้าพนักงานมีประสิทธิภาพ คดีจะขึ้นสู่ศาลน้อย ดังนั้น ต้องช่วยกันคิดจะทำอย่างไร จะปฏิรูปการทำงานขององค์กรต่างอย่างไรให้สัมพันธ์กัน เช่น การขอให้ศาลออกหมายจับ ต้องผ่านอัยการ หรือหากจะปฏิรูปศาลพิจารณา เป็นเรื่องเร่งด่วนที่ต้องทำ และให้ศาลอุทธรณ์ เป็นศาลชั้นต้นพิจารณาคดีที่สำคัญ ส่วนศาลฎีกาต้องเป็นศาลที่ทบทวนกฎหมาย เชื่อว่า ทำได้คดีขึ้นสู่ศาลก็จะน้อย ประสิทธิภาพก็จะสูง
ขณะที่ ศ.(พิเศษ) ดร.จรัญ กล่าวถึงการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรมของประเทศไทย สุกงอมมาหลายสิบปี วันนี้จำเป็นต้องทำจริงๆ จังๆ จะมาปะนิดปะหน่อยไม่ได้แล้ว ด้วยปัญหาเต็มไปหมด ทั้งปัญหาระบบงาน การบริหารงาน การจัดระเบียบ ขั้นตอน
“ระบบงานยุติธรรมของบ้านเรา ไม่เป็นตัวของตัวเอง ไม่เป็นหลักของความถูกต้องเป็นธรรมให้สังคม เนื่องจากถูกครอบงำด้วยอำนาจรัฐ การเมือง เงิน ทุนนิยม และอำนาจเถื่อน” ศ.(พิเศษ) ดร.จรัญ กล่าว และว่า ประเทศใดก็ตาม กระบวนการยุติธรรมตกอยู่ใต้อำนาจทางการเมือง ซึ่งแย่งชิงอำนาจและผลประโยชน์อย่างรุนแรง ตกอยู่ภายใต้อำนาจเงิน ความเกรงกลัวต่ออำนาจเถื่อนทุกรูปแบบ กระบวนการยุติธรรมของประเทศนั้นก็จะเป็นที่พึ่งให้กับประเทศชาติและประชาชนไม่ได้ นี่คือความล่มสลายของระบบงานยุติธรรมของประเทศ ซึ่งปล่อยไปจะเป็นเชื้อร้ายลุกลามจากจุดหนึ่งไปจุดหนึ่ง เหมือนกับเชื้อมะเร็งไม่มีผิด
ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ กล่าวอีกว่า อยากได้ระบบงานยุติธรรมใหม่ ที่อยู่ใต้การตรวจสอบของประชาชน เป็นตำรวจ พนักงานอัยการ ทนายความ ผู้พิพากษา ตุลาการของประชาชน ที่ถือประโยชน์ของประเทศชาติเป็นหลัก ไม่ฝักใฝ่รับใช้ผู้คนที่ทรงอำนาจทางการเมืองไม่ว่า ฝ่ายใด ไม่สยบยอมอำนาจอันธพาลทุกรูปแบบ และไม่หวั่นไหวต่ออำนาจเงินของกลุ่มทุนสามาลย์ ยืนหยัดอยู่ที่ความถูกต้องและเป็นธรรม เป็นหลักเป็นที่พึ่งให้กับประชาชนและประเทศชาติ
“เรื่องอื่นๆ เป็นงานละเอียด ที่ค่อยๆ แก้ค่อยๆ ปรับตามไป แต่หากเราได้ระบบงานยุติธรรมแบบนี้ ได้แกนแบบนี้ ระบบกฎหมายระบบงานยุติธรรมจะมีส่วนช่วยให้ประเทศนี้เจริญรุ่งเรืองก้าวหน้าได้ทันตาเห็น ปัญหาใหญ่ คือ ทำอย่างไร และใครจะทำ ใครจะเห็นความจำเป็นของการปฏิรูปกฎหมาย ระบบงานยุติธรรม เพราะ 4 ปี ที่ผ่านมา ก็ไม่เห็นการเมืองฝ่ายไหนพูดประเด็น นี้เลย”
การปฏิรูประบบงานยุติธรรม กระบวนการยุติธรรม ศ.(พิเศษ) ดร.จรัญ กล่าวว่า ปฏิรูปแต่ชื่อ หรือขอบเขตยังไม่เพียงพอ ต้องปฏิรูปทั้งระบบใหญ่ ตั้งแต่การสร้างบุคลากรทางกฎหมายและงานยุติธรรม ผู้ขับเคลื่อนระบบงานยุติธรรมของประเทศ เริ่มที่ระดับการศึกษา โรงเรียนกฎหมาย ตำรวจ อัยการ ผู้พิพากษา ทนายความ เนติบัณฑิต ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นการสร้างคนเข้าสู่ระบบกฎหมาย บ้านเรายังไม่ได้มีเป้าหมายใหญ่ในเรื่องนี้ ต้องปฏิรูปการศึกษากฎหมายชนิดที่ไม่ได้สอนแต่เพียงกฎหมายต่อไป ต้องสอนภารกิจใหญ่ของศาสตร์นี้ด้วยว่า การผลิตและการสร้างความถูกต้อง ค้ำจุนการดำรงของสังคมไทย
ศ.(พิเศษ) สิทธิโชค กล่าวถึงการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม เป็นเรื่องใหญ่จนไม่มีใครกล้าแตะ และไม่เคยมีใครทำสำเร็จ ซึ่งการปฎิรูปนั้นต้องทำทั้งระบบ เริ่มจากต้นทาง คือ ตำรวจ อัยการ ทนายความ ศาล และราชทัณฑ์ โดยเรื่องแรกที่รัฐธรรมนูญเขียนไว้เกี่ยวกับการปฏิรูประบบกระบวนการยุติธรรม คือ มาตรา 40 พูดถึงการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม สิทธิเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมได้โดยง่าย สะดวก รวดเร็ว และทั่วถึง
“การเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมต้องรวดเร็ว เพราะหากเชื่องช้าเมื่อไหร่ เท่ากับปฏิเสธความยุติธรรม ถามว่าทุกวันนี้กระบวนการยุติธรรมเรารวดเร็วหรือไม่ นี่เป็น ปัญหาใหญ่ที่มีการพูดกันมานาน เราได้มีการปฏิรูประบบการพิจารณาตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทางให้รวดเร็วแล้วหรือไม่ มิเช่นนั้นจะไม่มีคดีค้างมากมายมหาศาล สิ่งนี้ต้องปฏิรูป” ศ.(พิเศษ) สิทธิโชค กล่าว และว่า ส่วนการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมมีความพยายามทำมากมาย แต่ยังไม่สำเร็จ ซึ่งต่างกับระบบการแพทย์ และสาธารณสุขที่ประชาชนเข้าถึงได้ง่าย ดังนั้นต้องมีการส่งเสริมให้ประชาชนเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม เมื่อใดประชาชนเดือดร้อนเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมได้ง่าย ก็จะลดการพึ่งพาเจ้าพ่อให้เป็นนายหน้าในการจัดการในกระบวนการยุติธรรม