รำลึกบราเดอร์ฟิลิป อำนวย ปิ่นรัตน์ : อธิการคนไทยคนแรกของคณะภราดาเซนต์คาเบรียล

ศ.ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ ประธานกรรมการปฏิรูปประเทศด้านการเมือง ศิษย์เก่า อสช. ลำปาง เลขประจำตัว 798 ผมเป็นศิษย์เก่าที่รักและภูมิใจในโรงเรียนอัสสัมชัญลำปาง ผมเรียนที่นี่ถึงเก้าปี ตั้งแต่ ชั้น ป.2 จนถึง มศ.3 เป็นรุ่นก่อน พล.อ.สุรพงษ์ สุวรรณอัตถ์ ที่เพิ่งพ้นจากตำแหน่งผู้บัญชาการทหารสูงสุดสองสามรุ่น และ ก่อนอธิบดีกรมการปกครองปัจจุบัน ท่านอาทิตย์ บุญญะโสภัต สี่ห้ารุ่น อธิการโรงเรียนเราคนแรกเป็นชาวสเปน ท่านเป็นอยู่สองสามปี ส่วนคนที่สองนั้นเป็นชาวไทยเหมือนนักเรียน ชื่อ อำนวย ปิ่นรัตน์ แต่เรามักเรียกท่านตามศาสนนามว่าบราเดอร์ฟิลิป และ ณ บัดนี้ พระเจ้าได้รับท่านผู้นี้ไปอยู่ด้วยเสียแล้ว ท่านเพิ่งถึงแก่อนิจกรรมอย่างสงบในวัย 88 ปี

คืนนี้ผมกับครูเก่าและศิษย์เก่า รร.อัสสัมชัญลำปาง รวมทั้งรุ่นพี่ ชัยวัฒน์ สุรวิชัย พากันไปกราบคารวะศพของท่านอธิการบุกเบิกและครูผู้ยิ่งใหญ่ ด้วยความเคารพรักและกตัญญูที่หอประชุม "เดอ มงฟอร์ต" อันสง่างามภายในโรงเรียนเซนต์คาเบรียล

จากการเป็นอธิการคนไทยคนแรกของ รร.อัสสัมชัญลำปางในวัยเพียง 34 ท่านได้รับเลือกให้เป็นคนไทยคนแรกเข้าทำงานอันหนักอึ้ง คือ เป็นอธิการใหญ่ดูแลคณะภราดาทั้งหมด นำและกำกับโรงเรียนเครือเซนต์คาเบรียลทั้งหมดทั่วประเทศ อันภราดาคณะเซนต์คาเบรียลนั้น โปรดทราบ มาอยู่กันในสยามหรือไทยตั้งแต่ปี คศ 1901 มาเป็นเจ้าของ ดูแล และสอนในโรงเรียนอัสสัมชัญทั้งหลาย รวมทั้งโรงเรียนมงฟอร์ต โรงเรียนเซนต์หลุยส์ และโรงเรียนเซนต์คาเบรียล มาจนถึงปี คศ. 1963 เป็นเวลายาวนานถึง 62 ปี แล้ว จึงได้มีคนไทยขึ้นเป็นอธิการใหญ่เป็นเจ้าคณะดูแลโรงเรียนและภราดาในเครือทั่วประเทศเป็นครั้งแรก คนไทยคนนั้น ช่างน่าอัศจรรย์ คือท่านอำนวย ปิ่นรัตน์ นั่นเอง ท่านขึ้นมาจากโรงเรียนอัสสัมชัญลำปาง โรงเรียนใหม่ เล็กๆ อยู่ไกลโพ้นกรุงเทพฯ และที่สำคัญเพิ่งก่อตั้งขึ้นมาเพียงห้าปีเอง ในปีที่ท่านย้ายจากลำปางมาทำงานใหญ่สุดที่กรุงเทพฯนั้น ผมอยู่เพียงชั้น ป.4 เอง

ท่านเป็นเจ้าคณะใหญ่ ทำงานอย่างได้ผลอยู่พักใหญ่ แล้วก็ลงไปเป็นอธิการบัญชาการที่โรงเรียนเซนต์คาเบรียลอยู่หลายครั้ง ท่านอยู่ที่ลำปางกับอัสสัมชัญลำปางเพียงห้าปี จากนั้นย้ายมาอยู่กรุงเทพฯ จนถึงแก่อนิจกรรม ที่กรุงเทพฯนั้น นอกจากอยู่ที่สำนักงานใหญ่ของคณะเซนต์คาเบรียลตั้งอยู่ที่ถนนทองหล่อแล้ว กว่าสี่สิบปีท่านสอน บริหาร และพักประจำอยู่ในโรงเรียนเซนต์คาเบรียลนั่นเอง ระยะหลังคนที่นั่นพากันเรียกท่านว่า "บราเดอร์ปู่" บราเดอร์ฟิลิปดูจะเป็น "ปูชนียบุคคล" ตลอดกาลสำหรับชาวเซนต์คาเบรียล ในแง่นี้ท่านเป็นคล้ายบราเดอร์ฮีแลร์ในยุคก่อนของโรงเรียนอัสสัมชัญ (บางรัก) ที่อยู่ประจำ พักในโรงเรียนตลอดถึงหกสิบปีจนถึงแก่อนิจกรรมในที่สุด

สำหรับชาวอัสสัมชัญลำปางนั้น บราเดอร์ฟิลิปเป็นของเราด้วยแน่นอน ที่จริงท่านเป็นของเราก่อนใครเสียอีก ท่านคือผู้บุกเบิกผู้ก่อตั้ง และเป็นต้นแบบของโรงเรียน ชาวเซนต์คาเบรียลจะจำท่านในฐานะภราดาอาวุโส "บราเดอร์ปู่" นักเรียนรุ่นหลังเห็นท่านเมื่ออายุแปดสิบ แต่เราชาวลำปางได้เห็นท่านในวัยหนุ่ม วัยเริ่มกลางคน ท่านหนุ่มกว่าครูหรือมาสเตอร์ส่วนหนึ่งเสียด้วยซ้ำ แต่ท่านนำ นำทั้งครู นำทั้งนักเรียนได้หมด เพราะท่านทุ่มเท เสียสละ ดี เก่ง และก็ดุมาก ด้วย รุ่นพี่เล่าให้ฟังว่าท่านสอนวิทยาศาสตร์เก่งมาก พานักเรียนทดลองวิทยาศาสตร์ได้อย่างเรืองปัญญา ท่านใช้ตำราฝรั่งสอน เป็นนักสัตววิทยาที่เก่งมาก ท่านสนใจผีเสื้อ และแมลงเป็นที่สุด ดั้นด้นเข้าไปในป่าในพงค้นหา เสาะแสวง สะสมผีเสื้อ และเขียนตำราผีเสื้อไทย จนมีชื่อในระดับนานาชาติ

บราเดอร์ฟิลิปเป็นศิษย์เก่าของ รร.อัสสัมชัญ (หรืออัสสัมชัญบางรัก ถ้าเรียกอย่างไม่เป็นทางการ) เลขประจำตัว ท่าน อสช 15770 ผู้กลายไปเป็นตัวเอกในตำนานเรื่อง "กำเนิด รร อัสสัมชัญลำปาง" ต่อมาท่านจึงกลายมาเป็นปูชนียบุคคลของ รร เซนต์คาเบรียล ท่านเป็นรุ่นพี่น่าจะสี่ปีของบราเดอร์หลุยส์ ชาแนล อธิการคนไทยคนแรกของ รร อัสสัมชัญ และอีกตำนานหนึ่งของโรงเรียนแห่งแรกของเครือ วันนี้บราเดอร์หลุยส์ ชาแนล ยังอยู่ ยังแข็งแรง ยังทำงานที่โรงเรียนอัสสัมชัญ ยังเป็นบุคคลในตำนานที่มีลมหายใจ ส่วนบราเดอร์ฟิลิปนั้น ร่างท่านจะถูกนำไปฝังในไม่กี่วันนี้ แต่เรื่องราวของท่านย่อมจะอยู่ในหัวใจของเราตลอดไป

โรงเรียนอัสสัมชัญลำปางที่กำลังจะเฉลิมฉลองอายุครบหกสิบปีในกลางเดือนธันวาคมนี้ น่าเสียดาย จะไม่มีบราเดอร์ฟิลิปไปร่วมรำลึกถึงความหลังและชื่นชมในความสำเร็จของหกทศวรรษด้วย วันนี้บราเดอร์หรือภราดา (คำแปลเป็นไทย) ได้สูญเสียผู้อาวุโสที่สุดหรือปูชนียบุคคล ที่สำคัญที่สุดคนหนึ่งไป ศิษย์เก่าและนักเรียนในเครืออัสสัมชัญ-เซนต์คาเบรียลได้สูญเสียประทีปส่องทางอีกดวงหนึ่ง แต่เชื่อว่าจะมีบราเดอร์รุ่นต่อๆมาขึ้นมาแทน อีก ระลอก ระลอกแล้วระลอกเล่า กล่าวสำหรับประเทศ วันนี้เราได้เสียครูไทย ผู้บริหารการศึกษาไทย ที่เป็นต้นแบบไปอีกหนึ่งท่าน ผมเองก็สูญเสียผู้ใหญ่ในชีวิตไปอีกหนึ่งท่าน