"ย่ำอยู่กับที่" วาระปรองดอง 54 ใต้เงารัฐบาล “มาร์คหล่อดีเลย์”–“ปูดาวดับ”
ออกตัวแรง.. ทั้งรัฐบาล สังกัดประชาธิปัตย์และเพื่อไทย ในการชูธง 'ปรองดอง สมานฉันท์' ของคนในชาติ
สมัยนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ นั่งเก้าอี้ผู้นำรัฐบาล ก็ได้วางตัว ดร.คณิต ณ นคร ให้เป็นกุนซือใหญ่ของคณะกรรมการอิสระตรวจสอบและค้นหาความจริงเพื่อการปรองดองแห่งชาติ (คอป.)
ต่อมาเมื่อขั้วการเมืองพลิก พรรคเพื่อไทยชนะการเลือกตั้ง “นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร” นายกรัฐมนตรีหญิงคนแรกของไทย ก็มีท่าทีที่ดีต่อการปรองดอง
“แก้ไข ไม่แก้แค้น” นายกฯ หญิง ย้ำอยู่เสมอ พร้อมให้ คอป. ชุดเดิมเดินหน้าทำงานต่อ แต่ที่เด็ดสุดหนีไม่พ้น วันแถลงนโยบายต่อรัฐสภา นางสาวยิ่งลักษณ์ ประกาศชัดให้การสร้างความปรองดองสมานท์ฉันท์ของคนในชาติ เป็นนโยบายด่วนจี๋ที่ต้องเริ่มดำเนินการในปีแรก
“รศ.โคทม อารียา” ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาและพัฒนาสันติวิธี มหาวิทยาลัยมหิดล แสดงทัศนะกับ “ศูนย์ข่าวสารนโยบายสาธารณะ สำนักข่าวอิศรา” อย่างตรงไปตรงมาถึงภาพรวมสถานการณ์ปรองดองในประเทศไทยในรอบปี 2554 ว่า ทำได้เพียงย่ำอยู่กับที่ การเปลี่ยนแปลง หรือความไว้วางใจไม่ต่างจากเดิม
แต่ที่ยังดีคือ ปีนี้เราได้วัดผลการเลือกตั้ง
ขณะที่ในระดับชายแดนภาคใต้ก็มีการพูดกันมากขึ้นถึงเรื่องกระบวนการสันติภาพ เพียงแต่ขณะนี้รอท่าทีให้ฝ่ายรัฐและฝ่ายก่อการร้ายแสดงเจตจำนงที่ชัดเจนว่า “ถึงเวลาแล้วที่ต้องเจรจากัน”
เขาอธิบายถึงสัญญาณปรองดองเชิงบวกในปี 2554 ว่า ช่วงเลือกตั้ง เป็นช่วงที่คนไทยเกิดความหวัง และยิ่งมีความหวังมากขึ้นเมื่อคู่ขัดแย้ง ทั้งฝ่ายรัฐบาล ฝ่ายค้าน รวมถึงฝ่ายแนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ (นปช.) และฝ่ายพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย ดูเหมือนกับยอมรับบทบาทของ คอป. แต่กระนั้นส่วนที่ดูไร้ความหวังก็ยังมีอยู่
“ฝ่ายเหลืองยังระแวงว่า ทักษิณกำลังทำอะไรอยู่ กำลังหวังให้ผู้สนับสนุนทำอะไรเพื่อช่วยตน ในขณะเดียวกันฝ่าย คุณทักษิณ (รวมถึงพวกพ้อง) ก็ยังรู้สึกว่าตนเองถูกกระทำ ในแง่ของความเหลื่อมล้ำ ไม่มีมาตรฐานเดียวกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแง่ลบที่เกี่ยวกับบทบาทของฝ่ายตุลาการ ซึ่ง นปช. รู้สึกว่าโดนหนัก ทำให้ความขัดแย้งยังคงดำรงอยู่”
ตอบสนองข้อเสนอ คอป. ไม่ได้ เหตุติดขัดระบบ-กระบวนการยุติธรรมที่มีอยู่เดิม
ส่วนที่ คอป. ได้จัดทำรายงานและข้อเสนอแนะเพื่อสร้างความปรองดองส่งถึงรัฐบาลไปนั้น รศ.โคทม มองว่า แม้รัฐบาลจะตอบรับบ้าง ไม่ตอบบ้าง แต่ก็ไม่ถึงขั้นปฏิเสธ
เนื่องจากข้อเสนอของ คอป. หลายเรื่องต้องมีการประเมินกันในรายละเอียด เพราะบางเรื่องยังไม่คืบหน้า เช่น คอป. เคยเสนอว่าไม่ควรตั้งข้อหาเกินกว่าเหตุ อย่างข้อหาการก่อการร้าย ซึ่งเรื่องอาจไปติดอยู่ที่อัยการ หรือกระบวนการยุติธรรมไม่อาจทราบได้ เพราะไม่ใช่แค่ฝ่ายรัฐบาลเท่านั้นที่จะตอบสนองข้อเสนอของ คอป. บ้านเมืองเรามีระบบและอำนาจตามกระบวนยุติธรรมอยู่เดิม อีกทั้งหน่วยงานที่รับงานไปสานต่อ บางส่วนก็เชื่องช้า บางส่วนก็ไม่ได้อยู่ในเขตอำนาจ
ปรองดอง'54 ทะเลาะกันแบบมีอารยะ ไม่ใช้ความรุนแรง
ด้วยมูลเหตุปัจจัยดังกล่าว นักสันติวิธีรายนี้ จึงให้เหตุผลสรุปเกี่ยวกับแนวโน้มการปรองดองช่วงเวลา 1 ปีที่ผ่านมาว่า ปรองดองในบ้านเรายังแปลว่า ทะเลาะกันอยู่ เพียงแต่วิธีการทะเลาะ มีความเป็นอารยะ ไม่ใช้ความรุนแรงมากขึ้น
ทั้งนี้ เนื่องจาก ‘เชื้อ’ ยังมีอยู่ ความไม่ไว้วางใจ การมองอีกฝ่ายเป็นศัตรูมากเกิน การใช้เรื่องออกนอกกรอบ เช่น การพูดที่ยุยงให้เกลียดชัง ให้ใช้ความรุนแรง ยังมีให้พบเห็น นอกจากนี้ยังไม่สามารถสื่อสารกันได้ การให้ฝ่ายค้านกับรัฐบาลมานั่งคุยกัน สร้างความเข้าใจมีความยากลำบาก เพราะแต่ละฝ่ายจะพูดให้ฝ่ายตนดูดี ขณะที่อีกฝ่ายหนึ่งกลับดูเสียหาย
อย่างไรก็ตาม สำหรับทิศทางการปรองดองในประเทศไทยปี ‘งูใหญ่’ นั้น รศ.โคทม วิเคราะห์ไว้อย่างน่ารับฟังว่าตัวแปรที่จะฉุดให้สถานการณ์ปรองดองในประเทศไทย 2555 ย่ำแย่ลง ขึ้นอยู่กับเหตุปัจจัยอื่นๆ หลายด้าน ทำให้คาดการณ์ได้ลำบาก แต่ถ้าสถานการณ์แย่ลง นั่นคงหมายความว่า เราต้องทะเลาะกันมากขึ้น
ฉะนั้น สิ่งที่จะต้องเร่งแก้ไขคือ ‘ปมในอดีต’
เรื่องแรก กรณี พ.ต.ท.ทักษิณ จะกลับหรือไม่กลับต้องพูดคุยกัน แค่ไหนที่อยู่ในระดับยอมรับได้ อีกทั้งบทบาทของ พ.ต.ท.ทักษิณ อย่างเช่นว่า ถ้าปลดล็อคทางการเมืองหมดแล้ว เคลียร์เรื่องที่ถูกลงโทษในชั้นศาลได้จะเอาอย่างไร จะกลับมามีเสรีเต็มที่เหมือนสมัยชนะเลือกเมื่อตั้งปี 2544 และปี 2548 จะเหมาะสมหรือไม่ หากยอมรับจะเกิดการทะเลาะกันมากขึ้นหรือไม่ สิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องที่ พ.ต.ท.ทักษิณต้องอภิปราย เพราะถึงจะบอกหลายครั้งแล้วว่า เที่ยวนี้ไม่เอาแล้ว วางมือ แต่คนไม่เชื่อ
เรื่องที่ 2 สถาบันพระมหากษัตริย์ ทุกวันนี้เราทะเลาะกันมากขึ้นในเรื่องนี้ เนื่องจากฝ่ายหนึ่งต้องการคุ้มครองสถาบันฯ ขณะที่อีกฝ่ายรู้สึกว่ามีการอ้างสถาบันฯ เพื่อไปทำลายฝ่ายตน ตรงนี้จะเป็นชนวนให้เกิดความรุนแรง ซึ่งต้องมาคุยกันจะแก้หรือไม่แก้ มาตรา 112 ถ้าไม่แก้จะทำอย่างไรให้การบังคับใช้มาตรา 112 พอทำเนา ต้องมีการถกแถลงอย่างมีเหตุผลว่า ความพอดีของเรื่องนี้อยู่ที่ตรงไหน
เรื่องที่สุดท้าย ปัญหารากหญ้า ความเหลื่อมล้ำ ความรู้สึกที่ไม่มีมาตรฐานเดียวกัน ซึ่งผมมักได้ยินชุดคำอธิบายบางอย่างที่แสดงว่า คนขับรถแท็กซี่จำนวนหนึ่งยังมองฝ่ายค้าน หรือฝ่ายที่สนับสนุนฝ่ายค้านในทางที่ไม่ดีอย่างมาก
เขาจึงเห็นว่าต้องจัดให้มีการเจรรา โดยระดับชนชั้นนำ ต้องนำคนที่เป็นหลักจริงๆ มาพูดคุยกัน โดยเฉพาะบุคคลที่เป็นคู่กรณี เพื่อคู่ขัดแย้งจะได้เคลียร์กัน ขณะที่ระดับรากหญ้าก็ต้องเคลียร์ด้วย โดยใช้วิธีการจัดเวทีสานเสวนา เพราะเมื่อมีการเจรจาทั้งสองระดับ เชื่อว่าจะช่วยขยับไปสู่ความปรองดอง ซึ่งก็คือความรอมชอม อะลุ่มอล่วย เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความรุนแรง“
และเมื่อแก้ปมอดีต จนพอรู้เรื่องกันแล้ว ถึงจะไปผลักดันให้มีปฏิรูปโครงสร้างระดับองค์กร สถาบันฯ กันต่อไป ไม่ว่าจะสถาบันการเมือง ตุลาการ ความมั่นคง รวมถึงการแก้รัฐธรรมนูญ ซึ่งคงต้องทยอยตามมาที่หลัง เพราะถ้าเรามองอดีตแล้วจะเห็นอนาคต และมีวิสัยทัศน์ร่วมกันได้”
นักสันติวิธี ยังระบุเพิ่มเติมด้วยว่า เรื่องการปรองดองรัฐบาลต้องเอาจริงเอาจัง เคยเสนอไปแล้วเรื่องการสานเสวนาแห่งชาติ (National Dialogue) เป็นกระบวนการที่พูดง่ายๆ ก็คือ ก่อนที่จะทำอะไรจะต้องมีการพูดคุยในระดับหนึ่งก่อน ไม่ใช่ว่าจะเอาแต่เดินหน้าของตนเองฝ่ายเดียว เช่น จะแก้รัฐธรรมนูญจะต้องมีกระบวนการที่ทุกฝ่ายยอมรับ จะได้เดินหน้าต่อไปได้
พร้อมมีข้อเสนอแนะแนวทางปรองดองในปีศักราชใหม่ว่า ผู้นำรัฐบาลต้องรีบเชิญผู้นำฝ่ายค้าน ผู้นำฝ่ายนิติบัญญัติ ทั้งประธานสภาฯ ประธานวุฒิสภา มานั่งประชุมร่วมกันว่า จะช่วยกันผลักดันวาระปรองดองได้หรือไม่ อย่างไร ซึ่งก็ต้องคุยกันแบบถ้อยทีถ้อยรับฟัง ไม่ใช่คุยเพื่อจะอธิบายว่า ตัวเองมองถูก หรือปกป้องตัวเอง แต่ต้องคุยเพื่อแสดงความคิดเห็น ตั้งใจฟังความรู้สึก ทั้งนี้ เพื่อสร้างบรรยากาศของการปรองดอง และส่งสัญญาณร่วมกัน
ท้ายนี้ รัฐบาลเป็นคนที่มีอำนาจ มีองค์กรอยู่ในมือ เขาจึงเห็นว่า รัฐบาลต้องมีความชัดเจนในเรื่องปรองดองด้วยเช่นกัน