ต้นทุนทางสังคมของกาสิโน

"...บางทีการไตร่ตรองให้รอบคอบก็เป็นสิ่งจำเป็น อย่างน้อยก็ต้องมีการศึกษาวิจัยกันก่อนเป็นเรื่องเป็นราว เพราะหากสุกเอาเผากินอย่างที่รัฐบาลพยายามทำอยู่ นโยบายกาสิโนเสรีอาจเป็นบาดแผลทางสังคมที่มีขนาดใหญ่มากและเจ็บปวดมากที่สุดที่ประเทศไทยเคยเผชิญมา...ก็เป็นได้..."

เมื่อไม่นานมานี้ ประเทศไทยได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวจากรอยเลื่อนสะกายในพม่าจนมีผลให้ตึกสตง.ที่สูงหลายสิบชั้นที่กำลังก่อสร้างอยู่แถวจตุจักร ในกรุงเทพฯ ถล่มลงชั่วพริบตาอันเป็นที่รู้กันทั่วไป ปรากฏว่ายังมีคนติดอยู่ใต้ซากอิฐ-ปูนอีกจำนวนมากอย่างน่าเวทนา!!

แต่ถัดมาเพียงวันเดียวคณะรัฐมนตรีไทยมีมติให้เสนอร่างกฎหมายกาสิโนต่อสภาผู้แทนราษฎรหรือมีค่าเท่ากับนำเอาการพนันกาสิโนมาทำให้ถูกกฎหมาย (casino legalization) แต่เลี่ยงไปใช้ชื่อว่า “นโยบายสถานบันเทิงครบวงจร”

อย่างไรก็ตาม นโยบายที่รัฐบาลเสนอไปนั้น ปรากฏว่ามีสาระหลักอยู่เพียง 2 ประการ ได้แก่

ประการแรก กำหนดขอบข่ายงานของนโยบายกาสิโน (scope on a project of casino) หมายความว่าสถานบันเทิงจะมีอะไรก็ได้ แต่ในนั้นต้องมีการพนันกาสิโนอยู่หนึ่งแห่ง ส่วนที่เหลือให้นักลงทุนเลือกเอง อาจได้แก่ โรงแรม สวนน้ำ สถานที่ออกกำลัง โรงมหรสพ ลานดนตรี ฯลฯ

ประการที่สอง กำหนดอำนาจให้คณะกรรมการนโยบายเป็นผู้กำหนดทิศทาง แสวงหาผู้ลงทุน ออกแบบและศึกษาความเป็นได้ เลือกผู้ลงทุน ออกใบอนุญาต กำหนดอัตราภาษี ค่าธรรมเนียม กำหนดจำนวนและเลือกสถานที่ตั้งและให้เอกชนลงมือดำเนินการ นัยว่าคณะกรรมการชุดนี้ประกอบด้วยบุคคลสองกลุ่ม กลุ่มแรก เป็นกลุ่มคณะรัฐมนตรีวงใน ซึ่งเป็นผู้ใกล้ชิดกับผู้มีอำนาจในเวลานี้ ส่วนกลุ่มที่สองเป็นผู้ทรงคุณวุฒิภายนอกซึ่งก็น่าจะเป็นประเภทคนที่เกี่ยวข้องกับผู้มีอำนาจอีกเช่นกัน

นโยบายการพนันกาสิโนถูกกฎหมายของรัฐบาลดังกล่าว ถูกวิจารณ์มาก ทั้งประเด็นที่ว่าทำไมต้องตั้งกาสิโน มันร้อนมันรนอะไรกันนักหนา!! กับประเด็นอำนาจของคณะกรรมการนโยบายที่มีมากเกินไปและผิดหลักการกำกับดูแลการลงทุนของเอกชน ดูไม่เป็นมืออาชีพและท่าทางจะไม่โปร่งใสตั้งแต่ต้น อีกทั้งลุกลี้ลุกลนจนผิดสังเกต...

รวมทั้งตัวเลขทางเศรษฐกิจที่รัฐบาลคาดว่าจะได้รับผลตอบแทนเป็นแสน ๆ ล้านบาทนั้น ก็ดูเลื่อนลอยและไม่น่าเชื่อถือ เข้าใจว่าน่าจะเป็นตัวเลขที่เกิดจากการประมาณการรายได้ของบ่อนการพนันออนไลน์และการที่คนไทยไปเล่นการพนันในบ่อนการพนันในประเทศเพื่อนบ้านใกล้เคียง ซึ่งเป็นการประมาณการที่น่าจะมีความคลาดเคลื่อนสูงมาก

เนื่องจากไม่ได้เป็นตัวเลขที่เกิดขึ้นจาก portfolio management คือ ไม่ได้คิดจากแผนงานและโครงการที่นักลงทุนที่ได้รับใบอนุญาตเข้ามาลงทุนในที่ตั้ง complex แต่ละแห่ง เพราะยังไม่ได้นักลงทุนและมีการลงทุนกันจริง แม้จะมีข่าวลับข่าวรั่วทำนองว่ามีดีลกับนักลงทุนฮ่องกงหรือมาเก๊า หรือที่อื่น ๆ ไว้บ้างแล้วก็ตาม

ส่วนตัวเลขอีกอย่างหนึ่งที่รัฐบาลไม่ได้พูดถึงเลย คือ ผลเสียที่จะเกิดขึ้น โดยเฉพาะต้นทุนทางสังคมของการพนัน (social costs of gambling) อันที่จริง การพนันกาสิโน (casino gambling) กับการพนันออนไลน์ (online gambling) ยังมีผลกระทบทางลบต่อสังคมที่แตกต่างกันอย่างมากด้วย

ยกตัวอย่าง ขณะที่รัฐบาลพูดว่าเอาประเทศสิงคโปร์เป็นแบบอย่างนั้น สิงคโปร์ก็มีเฉพาะการพนันกาสิโน แต่เขาห้ามการพนันออนไลน์ เพราะว่าการพนันออนไลน์มีผิดภัยร้ายแรงกว่าการพนันกาสิโนเป็นอย่างมาก!!

แต่บ้านเรา การพนันออนไลน์กลับมีดาษดื่น และเป็นคนละตลาดกับการพนันกาสิโน ดังนั้นถึงแม้มีการพนันกาสิโน การพนันออนไลน์ที่เป็นตลาดอิสระอยู่แล้ว ก็ยังคงมีต่อไป เพราะในเมื่อมันสามารถตั้งอยู่นอกประเทศและหรืออยู่นอกเหนือเงื้อมมือการควบคุมของตำรวจไทย มันก็ต้องสามารถอยู่รอดได้ต่อไป โดยไม่จำเป็นต้องเข้ามาสังกัดการพนันกาสิโน...

อย่างไรก็ตาม ปัญหาใหญ่ของนโยบายการพนันกาสิโนเสรีอยู่ที่รัฐบาลก็ไม่ได้พูดถึงผลกระทบทางสังคมและไม่ได้ศึกษากันอย่างจริงจัง มีเพียงคุณทักษิณเคยพูดแตะ ๆ ทำนองว่า ถ้ามีคนติดการพนัน (addicted or pathological gamblers) ก็เอานักจิตวิทยาไปบำบัด ฟังดูคล้ายกับจะบอกกับผู้คนว่าแก้ได้ง่าย ไม่ต้องห่วง...

แต่สำหรับวรรณกรรมที่ศึกษาวิจัยเกี่ยวกับการพนัน การพนันมีต้นทุนทางสังคมที่มีผลกระทบสูงลิ่ว...ยกตัวอย่างจากสหรัฐอเมริกา พบว่าปัญหาที่เป็นต้นทุนทางสังคม ได้แก่

1. การสูญเสียรายได้จากการสูญเสียงาน (จากงานวิจัยของ Boreham, Dickerson & Harley, 1996)
2. ประสิทธิภาพในการทำงานลดลง (จากการวิจัยเรื่อง Casinos in Florida, 1995)
3. การป่วยเป็นโรคซึมเศร้าและโรคทางร่างกายที่เกี่ยวกับความเครียด (จากงานวิจัยของ Gazel, 1998; Goodman, 1994a, 1994b, 1995a, 1995b; Grinols, 1994b, 1995a, 2004)
4. เกิดความพยายามฆ่าตัวตายเพิ่มขึ้น (จากการวิจัยของ Grinols & Mustard, 2001)
5. การขอรับเงินช่วยเหลือจากรัฐบาล (จากการวิจัยของ Grinols & Omoroy, 1996; Gross, 1998)
6. การกู้เงินที่ไม่สามารถชำระคืนเพื่อนำมารักษาการติดการพนัน (จากการวิจัยของ Kindt, 1994, 1995; LaFalce, 1994; Ladd, 1995; Lesieur, 1995;
7. การติดหนี้สินและการล้มละลาย (จากการวิจัยของ National Gambling Impact Study Commission หรือ NGISC, 1999)
8. การจ่ายค่าธรรมเนียมเงินประกันสูงขึ้นจากการติดการพนันและฉ้อโกง (จากการวิจัยของ National Opinion Research Center หรือ NORC, 1999; Nower, 1998; Politzer, Morrow & Leavey, 1985)
9. การคอร์รัปชันของเจ้าหน้าที่ (จากการวิจัยของ Rose, 1995, 1998; Ryan, 1998)
10. เจ้าหน้าที่เกิดความเครียดในการให้บริการสาธารณะ (จากการวิจัยของ Tannenwald, 1995, Task Force, 1990)
11. เกิดการกัดกินเนื้ออุตสาหกรรมด้วยกัน (industry cannibalization) หมายถึงผลกระทบของการพนันต่อธุรกิจในชุมชน เช่น เมื่อเปิดการพนันกาสิโนในชุมชนที่หนึ่ง ภัตตาคารและสถานบันเทิงที่อยู่ใกล้เคียงในที่นั้นต้องปิดกิจการ (จากการวิจัยของ Thompson, 1996, 1997)
12. การหย่าร้างที่มีสาเหตุจากการพนัน (จากการวิจัยของ Thompson, Gazel & Rickman, 1997, 1999; U.S. House, 1995; Zorn, 1998)

นอกจากนี้ยังมีผลกระทบต่อต้นทุนการสร้างความเป็นธรรมทางสังคม อันได้แก่ ต้นทุนทางกฎหมาย (legal cost) เช่น ต้นทุนของตำรวจ ศาล ราชทัณฑ์ อันเกิดขึ้นจากการติดการพนันโดยตรงหรือโดยอ้อม เช่น คนติดการพนันไปก่อเหตุอาชญากรรมโดยตรง หรือคนติดการพนันทำให้พ่อแม่พี่น้อง ครอบครัวต้องหาเงินเพิ่มโดยผิดกฎหมายจนต้องถูกจับ ก็ขึ้นโรงขึ้นศาลและติดคุกติดตะราง หรือต้นทุนทางด้านการรักษาพยาบาล (treatment costs) เช่น ปัญหาการพนันทำให้ต้องนำลูก หรือสามีหรือภรรยาไปบำบัด หรือต้นทุนทางจิตใจ (psychic costs) เช่น การพนันอาจทำให้เกิดผลกระทบทางลบต่อลักษณะทางจิตวิทยาหรือจิตใจของคนหรือแม้แต่ชุมชนทั้งหมด เช่น ติดการพนันกันทั้งหมู่บ้าน หรือทั้งซอยซึ่งอาจมาจากคนติดการพนัน หรือมาตรการของรัฐและการดำเนินการทางกฎหมาย รวมไปถึงต้นทุนทางอารมณ์ (emotional costs) ที่มีผลต่อเพื่อนหรือครอบครัวของคนติดการพนัน บางคนยังเห็นว่าการพนันก่อให้เกิดการโอนเงินหรือความมั่งคั่งซึ่งอาจเป็นไปทั้งที่ถูกกฎหมายและผิดกฎหมาย เช่น คนติดการพนันนำเงินที่ถูกกฎหมายหรือผิดกฎหมายไปเล่นการพนัน เงินจำนวนนั้นอาจเป็นเงินที่กู้ยืมมาหรือเป็นเงินที่จำเป็นต้องใช้จ่ายในครอบครัวซึ่งทำให้ครอบครัวเดือดร้อน และต้องกู้หนี้ยืมเงินหรือหาเงินโดยผิดกฎหมายเพื่อนำไปใช้หนี้ การโอนเงินเหล่านี้จึงเป็นต้นทุนทางสังคมที่ก่อให้เกิดผลกระทบทางลบต่อสังคมด้วย

งานวิจัยบางชิ้นยังเห็นว่าการพนันอาจมีผลกระทบต่อสวัสดิการสังคม เช่น คนที่เสียเงินจากการพนันอาจเป็นหนี้และเรียกร้องให้รัฐช่วยเหลือโดยการลดหนี้ แจกเงิน หรือเพิ่มสวัสดิการสังคม เป็นต้น

ปัญหาต้นทุนทางสังคมเป็นปัญหาใหญ่ที่มีข้อค้นพบจากการวิจัยรองรับอย่างชัดเจน และส่งผลกระทบต่อปัญหาสังคมเป็นลูกโซ่ โดยเฉพาะหากปัญหาเหล่านี้เกิดขึ้นแล้ว ไม่สามารถแก้ไขได้ง่าย ๆ เพราะมันฝังลึกลงไปในจิตใจคนและเป็นบาดแผลที่ร้าวลึก...

บางทีการไตร่ตรองให้รอบคอบก็เป็นสิ่งจำเป็น อย่างน้อยก็ต้องมีการศึกษาวิจัยกันก่อนเป็นเรื่องเป็นราว เพราะหากสุกเอาเผากินอย่างที่รัฐบาลพยายามทำอยู่ นโยบายกาสิโนเสรีอาจเป็นบาดแผลทางสังคมที่มีขนาดใหญ่มากและเจ็บปวดมากที่สุดที่ประเทศไทยเคยเผชิญมา...ก็เป็นได้

บทความโดย :
เรืองวิทย์ เกษสุวรรณ