ไฟใต้คุโชนมา 20 ปี ยังมองไม่เห็นแววสันติสุขตามชื่อคณะพูดคุยเจรจาที่ตั้งมาหลายคณะ...
นานาทัศนะ ทั้งตำหนิติด่า ทั้งชื่นชม ดังขรมหลากหลายมุมมอง ร่วมหาทางออกจากปัญหา แต่ยังพายเรือในอ่าง
หนำซ้ำข้อเสนอโดยมากมักมาจาก “คนหน้าเดิม”
หลายฝ่ายเรียกร้องอยากฟังความเห็นของ “คนหน้าใหม่ๆ” บ้าง
“ทีมข่าวอิศรา” พูดคุยกับ “ดร.แดน” ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ เจ้าของฉายา “ดร.แดน แคนดู” ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา หรือ ไอเอฟดี โดยให้มองอนาคตไฟใต้ และได้รับคำตอบที่แหวกแนวกว่าผู้ทรงคุณวุฒิท่านอื่นจริงๆ นั่นก็คือ “ไฟใต้ทำให้สงบลงได้ แต่วันที่จะสงบยังมาไม่ถึง”
สาเหตุเพราะอะไรไปอ่านความคิดของ “ดร.แดน” พร้อมกัน
“ปัญหาไฟใต้มันจะจบไม่สนิท ไม่มีทางจบสนิท เพราะความขัดแย้งเป็นเรื่องระบบแนวคิด โดยผลประโยชน์ทางการเมืองของการใช้แนวคิดนั้นมีอยู่จริง ดังนั้นจะอย่างไรก็ตาม เมื่อแนวคิดมันไม่สะเด็ดน้ำที่จะอยู่กันได้อย่างรอมชอม มันจะจบก็ต่อเมื่อทุกฝ่ายรู้สึกว่า อยู่กันได้แบบเหมาะสมแล้ว ทุกคนคิดว่าดีที่สุดคืออยู่ด้วยกันอย่างสงบ วันที่ว่านี้อาจจะเกิดขึ้นได้ แต่จะไปถึงจุดนั้นต้องมีจุดเปลี่ยน”
“แต่วันนี้สมการยังไม่ลงตัว ถึงอย่างไรมันก็ต้องมีความขัดแย้งบางระดับ แล้วก็มีการต่อสู้” ดร.แดน ขมวดปมแนวคิดของตนในเบื้องต้น
จริงๆ แล้ว “ดร.แดน” ไม่ใช่ผู้เฝ้ามองปัญหาเพียงอย่างเดียว แต่เมื่อหลายปีก่อนยังเคยใช้หมวกกรรมาธิการของวุฒิสภา จัดวงรับฟังข้อมูล ข้อเสนอ และสรุปเป็นรายงานเสนอทางออกดับไฟใต้เอาไว้เช่นกัน โดยกรรมาธิการและผู้ทรงคุณวุฒิที่ “ดร.แดน” เชิญไปร่วมงานครั้งนั้น ล้วนเป็น “ตัวจริง” ในบริบทไฟใต้
ทางออกของทุกๆ ความขัดแย้ง หากพูดให้ “อินเทรนด์” ต้องยกประเด็นเรื่องโต๊ะพูดคุยเจรจาขึ้นมาอ้างถึง แต่ ดร.แดน ไม่ได้ให้น้ำหนักขนาดนั้น
“แน่นอนครับ การเจรจาเป็นเรื่องที่ดี แต่การเจรจาเพื่อให้ตัวเองได้เปรียบมากที่สุด อาจไม่ใช่แนวทางของการยุติปัญหาได้เร็ว ฝ่ายบีอาร์เอ็นวันนี้อาจจะได้เปรียบ เพราะว่าเกิดเอกภาพ แถมมีมาเลเซียซึ่งนายกฯอันวาร์ เอาใจใส่อยากจะมาเป็นผู้ไกล่เกลี่ย ก็มีการเมืองระหว่างประเทศที่มีส่วนพลอยฟ้าพลอยฝนเข้ามายุ่งด้วย มันก็เป็นทั้งข้อดีและก็มีข้อได้เปรียบของบางฝ่าย…ถ้าเราใช้เป็น”
คำทิ้งท้ายประโยคของ ดร.แดน ที่ว่า “ถ้าเราใช้เป็น” ต้องขีดเส้นใต้หลายๆ เส้น เพราะเป็นคำถามยิงไปถึงรัฐบาลเหมือนกับที่สังคมกังขาว่ารัฐบาลชุดนี้ ภายใต้การนำของพรรคเพื่อไทย มีความสามารถในมิติความมั่นคงแค่ไหน เพราะผ่านมาแล้ว 4 เดือนยังไม่มีแม้แต่เลขาธิการสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.) เลยด้วยซ้ำ เช่นเดียวกับรองนายกฯฝ่ายความมั่นคง ก็ไม่ปรากฏชัดว่าคือผู้ใด
“ฝ่ายรัฐบาลเองผมคิดว่าลำบากหน่อย เพราะผมคิดว่าจุดจดจ่อไม่ได้อยู่ที่ไฟใต้ แต่ไปจดจ่ออยู่ที่ความอยู่รอดของรัฐบาล แล้วก็เสถียรภาพของตัวเองเป็นหลัก การแก้ปัญหาจึงมุ่งแต่เรื่องเฉพาะหน้า ไอ้ปัญหานี้ (ไฟใต้) มันยากเกินไปที่จะแก้”
“รัฐบาลก็อาจจะทำบ้าง แต่ว่าไม่ถึงกับจดจ่อจริงๆ ดังนั้นก็คงเจรจากันไป แล้วก็เดินหน้ากันไป แต่โอกาสที่จะสงบแบบสุดๆ คงจะยาก คงจะค่อยๆ เดินไป จนกว่าสถานการณ์จะช่วย ระฆังช่วยให้สถานการณ์ลงตัวที่ทุกฝ่ายคิดว่าสงบศึกกันจริงๆ จะดีที่สุด แต่วันนั้นยังมาไม่ถึง”
จากมุมคิดที่ว่านี้ ทำให้ประธานสถาบันอนาคตศึกษาเพื่อการพัฒนา อ่านอนาคตชายแดนใต้เอาไว้อย่างตรงไปตรงมา
“ผมคิดว่าสถานการณ์ไฟใต้ก็คงดำเนินต่อ แต่จะไม่ถึงกับรุนแรงมากเหมือนเมื่อก่อน เพราะคิดว่าสถานการณ์ไม่เอื้ออำนวยให้รุนแรงมาก มันรุนแรงมากไม่ได้ แล้วก็คิดว่ารุนแรงมากก็ไม่เป็นไปตามสภาพที่ทำให้เกิดผลสัมฤทธิ์ ดังนั้นคิดว่าโหมดการเจรจาน่าจะพอ เพื่อที่จะทำให้มีเวลาคล้ายๆ ว่าจะค่อยๆ ปรับกระบวนกัน”
“ผมคิดว่าการเจรจาคงดำเนินไปอีกพักใหญ่ ความสำเร็จก็คงไม่เห็นทันที แต่อาจจะเห็นปรากฏการณ์ภายนอกดีขึ้นบ้าง ถ้าเจรจากันได้บางระดับ แต่แบบสะเด็ดน้ำสมบูรณ์แบบ ยังเป็นไปไม่ได้ เพราะยังไม่ตกผลึกในจุดยืนที่ลงตัว WIN–WIN ในทุกฝ่าย ถ้า WIN–WIN เมื่อไหร่มันจะสงบ แต่ถ้าไม่ WIN–WIN มันสงบไม่ได้ ชนะข้างเดียวไม่มีทางจบ”
“สถานการณ์รุนแรงตอนนี้มันยังมีประปราย ไม่แรงเท่าเมื่อก่อน แต่ยังมีไหลต่อเนื่องไป และดูบริบท เขากำลังเฝ้าดูบริบทอยู่ การเจรจาก็จะสังเกตบริบท เพื่อให้ฝ่ายตัวเองนั้นได้มากที่สุดในฝ่ายเจรจา รูปแบบของแนวคิดก็จะพยายามหาจุดที่ตัวเองได้เปรียบที่สุดในการเจรจา ในเชิงที่ตัวเองคิดว่าทำให้สถานะตัวเองต่อรองได้เพิ่มขึ้นในอนาคต”
ดร.แดน ย้ำทิ้งท้ายถึงท่าทีของฝ่ายการเมือง โดยเฉพาะรัฐบาลเพื่อไทย
“ผมคิดว่าฝ่ายการเมืองเขาไม่ได้โฟกัสที่ไฟใต้ เขาโฟกัสที่การเอาตัวรอดก่อน ไฟใต้เป็นเพียงประเด็นที่ต้องใส่ใจ (ไม่ใช่เอาใจใส่) เนื่องจากเป็นเรื่องที่ยังอยู่ในบริบทสถานการณ์ ก็ต้องทำไปด้วย แต่ว่าคล้ายๆ เรดาร์ของความสนใจไม่ได้ไปจดจ่อมากที่สุด จดจ่อบ้าง แต่ไม่ที่สุด”
ฟัง ดร.แดน จบแล้ว หลายคนอาจพูดไม่ออก-บอกไม่ถูก กับการจัดการปัญหาแบบไทยๆ ที่เน้นเลี้ยงไข้ และเอาตัวรอดเพื่อรักษาอำนาจ!!!