มายาคติ “กาสิโน” ไทย!!

"...“การขยายอุตสาหกรรมกาสิโนในเอเชียช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมาอ้างว่าเป็นการเกิดขึ้นของโมเดลใหม่ คือ “Integrated Resort” หรือ “IR” ภายใต้วาทกรรมของรัฐ วาทกรรมวิชาชีพหรือวาทกรรมสาธารณะนั้น โมเดล IR ถูกนำไปอธิบาย 3 ทาง ทางที่หนึ่ง โมเดล IR วิวัฒนาการมาจากโครงการกาสิโนขนาดใหญ่ที่ดึงดูดใจคนหลายทางในลาสเวกัส..."

         มายาคติ (myth) หมายถึง “ความเข้าใจผิดที่ฝังอยู่ลึก ๆ ในหัวคน” ตัวอย่างคลาสสิก คือ มายาคติเรื่องถ้ำ (myth of the cave) ของเพลโต (Plato) ซึ่งเป็นนิทานสอนใจ (allegory) ในหนังสือ “Republic”

         เพลโตเล่าว่าคนเราอาจรู้ความจริงหรือไม่รู้ก็ได้ ยกตัวอย่างพวกนักโทษที่ถูกขังอยู่ในถ้ำนานจนตาบอดมองไม่เห็นอะไร --รับรู้ได้แต่เงาของคนที่เคลื่อนไหวไปมา พวกเขาเลยคิดว่า “เงา” คือความจริง ซึ่งเป็นมายาคติ

         ถ้าหากพวกนักโทษตาดีและมีคบไฟส่องดูเขาก็จะเห็น “คนตัวเป็น ๆ” หรือถ้าจะให้ดี หากได้ออกจากถ้ำมาเห็น “ตะวัน” เขาก็จะเห็นความจริงเกี่ยวกับตัวคนทั้งหมด…

         ฉันใดก็ฉันนั้น สังคมไทยในเวลานี้ได้รับมายาคติเกี่ยวกับกาสิโน โดยรัฐบาลไทยจงใจสื่อสาร

         มายาคติกาสิโนไทยมีอย่างน้อย 3 เรื่อง ดังนี้

         มายาคติข้อที่ 1 : เอ็นเทอร์เทนเมนต์ คอมเพล็กซ์ (Entertainment Complex) ไม่เท่ากับกาสิโน

         งานของกาห์-วี ลี (Kah-Wee Lee) ชื่อ “The Myth of the “Integrated Resort” Selective History, Restrospective Branding, and Fungible Assets” ในวารสาร “Critical Gambling Studies” (2022), 3,2: 174-184. ถอดมายาคติข้อนี้เอาไว้ สรุปว่า

         “การขยายอุตสาหกรรมกาสิโนในเอเชียช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมาอ้างว่าเป็นการเกิดขึ้นของโมเดลใหม่ คือ “Integrated Resort” หรือ “IR” ภายใต้วาทกรรมของรัฐ วาทกรรมวิชาชีพหรือวาทกรรมสาธารณะนั้น โมเดล IR ถูกนำไปอธิบาย 3 ทาง

         ทางที่หนึ่ง โมเดล IR วิวัฒนาการมาจากโครงการกาสิโนขนาดใหญ่ที่ดึงดูดใจคนหลายทางในลาสเวกัส

         ทางที่สอง ความโดดเด่นของโมเดลนี้อยู่ที่กาสิโนใช้พื้นที่ที่เป็นทรัพย์สินขนาดเล็ก แต่สามารถสร้างรายได้รวมขนานใหญ่

         ทางที่สาม กาสิโนช่วยดึงดูดส่วนที่ไม่ใช่เกม เช่น พิพิธภัณฑ์ให้สามารถอยู่รอดทางการเงินได้

         แต่กาห์-วี ลี เห็นว่าคำอธิบายทั้งหมดทั้งสามทางนั้นไม่เป็นความจริง เขาเห็นว่าเป็นข้ออ้างเพื่อการเสนอยุทธศาสตร์การทำโมเดล IR ให้ถูกกฎหมายและส่งเสริมโมเดล IR ให้เกิดในส่วนนี้ของโลก

         เขายังได้ยกเอาข้อสรุปของการศึกษาที่สำคัญมากล่าวอ้างไว้ด้วย ดังนี้

         (1) งานของแม็คโดนัลและเอดิงตัน (MacDonald & Eadington, 2008: 40) กล่าวว่า “โดยสรุป คำนิยามปฏิบัติการที่เป็นเหตุผลของ Integrated Resort คือ การสรุปว่ากาสิโนใช้พื้นที่ไม่เกินสิบเปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ชั้นต่าง ๆ ที่เป็นพื้นที่สาธารณะของแหล่งที่พัก แต่กาสิโนสามารถสร้างรายได้ให้อย่างน้อย 300 ล้านเหรียญสหรัฐอเมริกาจากรายรับจากการเล่นเกม”

         (2 ) คำกล่าวของจอร์จ ทานาซิเจวิซ (George Tanasijevich) ซีอีโอของมารีนา เบย์ แซนด์ (Marina Bay Sands) สิงคโปร์ อ้างจากงานของโคเฮ็น (Cohen, 2020:73) ว่า “การเล่นเกมทำให้เราลงทุนสิ่งต่าง ๆ ได้ เช่น พิพิธภัณฑ์ หรือสถานบันเทิงบางลักษณะซึ่งมีอัตราผลตอบแทนต่ำ และไม่อาจอยู่ได้โดยอาศัยกิจการอันนั้นโดยลำพัง”

         (3) รายงานของบริษัทไพร้ซวอเตอร์เฮ้าส์คูเปอส์ (PricewaterhouseCooper, 2016:3) กล่าวว่า “โมเดลตัวย่อว่า “IRC” ปรากฏขึ้นครั้งแรกเมื่อ ค.ศ. 2010 เพื่ออธิบายมารีนา เบย์ แซนด์ (Marina Bay Sands) และรีสอร์ท เวิลด์ เซ็นโตซา (Resorts World Sentosa) ในสิงคโปร์ แต่มีทฤษฎีสนับสนุนย้อนหลังอย่างน้อยตั้งแต่ต้นทศวรรษ 1990 อันเป็นการพัฒนาจุดเด่นที่ดึงดูดใจอย่างเช่น เอ็มจีเอ็ม แกรนด์ (MGM Grand) ในลาสเวกัส”

         มายาคติข้อที่ 2 : อุตสาหกรรมเกมไม่ใช่อุตสาหกรรมการพนัน

         จากโมเดล IR ของสิงคโปร์ที่ออกใบอนุญาตให้เปิดกาสิโนครบวงจร 2 แห่งได้ที่มารีน่า เบย์ แซนด์ กับเกาะเซ็นโตซา ทำให้บริษัทกาสิโนทั่วโลกปรับตัว โดยเปลี่ยนยุทธศาสตร์การเปิดบ่อนการพนันกาสิโนอย่างเดียวไปเป็นการเปิดสถานที่พักครบวงจร หรือต่อมาเรียกว่า “สถานบันเทิงครบวงจร” (Entertainment Complex)

         แต่คนลงทุน คือ นักลงทุนที่เป็นเจ้าของบ่อนการพนันเป็นหลัก และข้อสำคัญ คือ สถานบันเทิงครบวงจรมีรายได้หลักมาจากบ่อนกาสิโนที่ใช้เนื้อที่ไม่เกินสิบเปอร์เซ็นต์ ยกตัวอย่างเช่น จากการศึกษาความเป็นได้ของการลงทุนของบริษัท GMG Resort ของญี่ปุ่น คาดว่ารายได้ 80% ของสถานบันเทิงครบวงจรมาจากบ่อนกาสิโน

         สำหรับประเทศไทยเกี่ยวข้องอย่างมากกับบริษัทเมลโค่ หรือชื่อเต็ม ๆ คือ “Melco Resort and Entertainment” บริษัทนี้เป็นเจ้าของบ่อนการพนันในมาเก๊า เดิมชื่อ “Melco Grand” เป็นการลงทุนร่วมระหว่างนักลงทุนชาวออสเตรเลียกับนักลงทุนชาวฮ่องกง ตั้งแต่ ค.ศ. 2004-2015

         ต่อมา 2016 ได้เปลี่ยนชื่อเป็น “Melco Resort and Entertainment” เพื่อรองรับกับโมเดล IR ของสิงคโปร์ โดยเจ้าของชาวฮ่องกงซื้อหุ้นคืนจากนักลงทุนชาวออสเตรเลียทั้งหมด

         ภายหลังได้ขยายการลงทุนออกไปสู่ประเทศต่าง ๆ เช่น ได้ใบอนุญาตอายุสามสิบปีลงทุนในไซปรัส และได้เข้าไปบิดใบอนุญาตแข่งกับบริษัท GMG Resort ในญี่ปุ่น แต่สู้ไม่ได้

         เมลโค่เข้ามาในประเทศไทยอย่างเปิดเผย เพราะเขาเป็นบริษัทถูกกฎหมายที่จดทะเบียนในฮ่องกงและมีบริษัทแม่อยู่ฮ่องกง รวมทั้งเป็นบริษัทกาสิโนที่มีหุ้นในตลาดมหาชนปรากฏอยู่ในดัชนีแนสแด็ค (Nasdaq)

         วันพฤหัสที่ 17 เมษายน 2025 วารสาร Thailand Business News พาดหัวข้อข่าวว่า “Melco Opens Bangkok Office as Thailand Moves Closer to Gaming Legalization” เขามาเปิดสำนักงานในกรุงเทพฯ เนื่องจากประเทศไทยได้เคลื่อนตัวเข้ามาใกล้การเปิดการเล่นเกมโดยถูกกฎหมาย

         วันพฤหัสที่ 9 มกราคม 2025 The Nation พาดหัวข้อข่าวใหญ่ว่า “Thailand partners with Melco to train global soft power leaders” เขาเข้ามาเป็นหุ้นส่วนกับประเทศไทยเพื่อฝึกผู้นำซอฟท์พาวเวอร์ระดับโลก

         ในข่าวเดียวกันมีหัวข้อรองว่า “Candidates to undergo intensive training at casino giant’s entertainment complexes in the US, UK, Italy, France, and Macau” เป็นข่าวทำนองว่ายักษ์ใหญ่แห่งธุรกิจกาสิโนเข้ามาฝึกอบรมคนไทย โดยการประกาศให้ทุนผู้นำพัฒนาซอฟท์พาวเวอร์จำนวน 5 ทุน”

         ในข่าวเดียวกัน กล่าวว่า “Thailand’s rich cultural heritage and creative potential make it a natural leader in soft power,” said Lawrence Ho, Melco’s CEO “Our role is to bring global expertise, foster knowledge exchange, and empower Thailand talent to achieve there full potential on the international stage”

         ไทยมีมรดกทางวัฒนธรรมและมีศัยกภาพที่จะเป็นผู้นำโดยธรรมชาติทางด้านซอฟท์พาวเวอร์ บทบาทของเราคือนำความเชี่ยวชาญระดับโลกมาใช้ ส่งเสริมให้เกิดการแลกเปลี่ยนความรู้ และสร้างอำนาจให้ไทยมีความสามารถพิเศษที่จะบรรลุศักยภาพเต็มที่บนเวทีระหว่างประเทศ

         สุดท้ายเขากล่าวว่า “Melco was interested in investing in Thailand’s entertainment and tourism industry, particularly integrated resort, as the country moves towards legalizing casinos.”

         เมลโค่สนใจลงทุนอุตสาหกรรมสถานบันเทิงและการท่องเที่ยว โดยเฉพาะแหล่งท่องเที่ยวครบวงจร ขณะที่ประเทศไทยกำลังมุ่งไปสู่การเปิดกาสิโนถูกกฎหมาย

         ส่วนที่นับว่าเป็นมายาคติ คือ ในข่าวไปแนะนำ Melco ว่าเป็นบริษัทผลิตซอฟท์แวร์เกมขนาดใหญ่ของโลก โดยนักข่าวเข้าใจว่า “Gaming Industry” หมายถึงอุตสาหกรรมเกมตามชื่อ

         ทั้งที่ความจริง “Gaming Industry” หมายถึง “การเล่นเกมการพนัน” ซึ่งมีเกมเดิมพันอย่างหลากหลาย เช่น เกมเชอร์ล็อกโฮม เกมบันไดลิง เกมเหล่านี้มีอยู่ทั้งบ่อนกาสิโนบนดินและบ่อนการพนันออนไลน์ เนื่องจากนักข่าวยังไม่มีข้อมูลว่า ในมาเก๊าไม่มีการควบคุมบ่อนการพนันออนไลน์ บริษัทที่เปิดกาสิโนสามารถเปิดการพนันออนไลน์ควบคู่กันได้ด้วย

         ส่วนเหตุผลอีกประการหนึ่ง คือ การใช้คำว่า “อุตสาหกรรมเกม” เป็นการลดดีกรีความร้อนแรงของคำว่า “กาสิโน” ทำนองเดียวกับที่รัฐบาลพยายามรณรงค์ให้เรียกว่า “เอ็นเทอร์เทนเมนต์ คอมเพล็กซ์”

         มายาคติข้อที่ 3 : การศึกษาความเป็นได้ของโครงการลงทุนกาสิโน รัฐไม่ต้องศึกษาเอง เอาข้อมูลจากการศึกษาความเป็นได้ของเอกชนก็ได้

         มายาคติข้อนี้ คือ รัฐบาลไม่เข้าใจว่าการศึกษาความเป็นไปได้ (feasibility studies) ของการลงทุนกาสิโนนั้นเป็นเรื่องใหญ่และต้องแยกกันทำระหว่างภาครัฐกับเอกชน

         ส่วนแรก การศึกษาความเป็นได้ของรัฐ ซึ่งเป็นการศึกษาจากจุดยืนของผลประโยชน์ของรัฐ อันเป็นจุดยืนของผลประโยชน์สาธารณะ (public interests)

         ส่วนที่สอง การศึกษาความเป็นได้ของเอกชน ซึ่งเป็นศึกษาจากจุดยืนของผลประโยชน์ของเอกชน อันเป็นจุดยืนของผลประโยชน์ของเอกชน (private interests)

         การศึกษาทั้งสองส่วนนี้ไม่ได้ไปด้วยกัน เช่น การศึกษาความเป็นได้ของรัฐ ต้องศึกษาโดยเริ่มต้นจากจุดยืนของสาธารณะ คือ ปัญหาการพนันของประเทศและความสามารถในการบังคับใช้กฎหมายของก่อน เช่น อัตราการเกิดอาชญากรรมที่เกี่ยวเนื่องกับการพนัน และการคุ้มครองผลประโยชน์สาธารณะ โดยเฉพาะผลประโยชน์ทางด้านการตลาด เศรษฐกิจ ภาษี และการป้องกันผลกระทบทางลบต่อสังคม

         ส่วนการศึกษาความเป็นไปได้ของเอกชนนั้น เขาจะดูอัตราผลตอบแทนของการลงทุนว่า คุ้มหรือไม่ เขาจะหาเงินลงทุนมาจากไหน เช่น ถ้าหากรัฐบังคับให้เขาไปตั้งที่ทุ่งกุลาร้องไห้ เขาก็จะไม่ลงทุน หรือถ้าหากรัฐไม่แถมการพนันออนไลน์ให้เขา เขาก็ไม่ลงทุน หรือคณะกรรมการกฤษฎีกาไปเขียนกฎหมายว่าคนไทยที่จะเข้าไปเล่นต้องมีเงินห้าสิบล้านบาท ก็จะไม่มีคนไทยเข้าไปเล่นอย่างแน่นอน เขาก็ไม่รู้จะลงทุนไปทำไม เพราะไม่มีทางที่บ่อนกาสิโนจะหวังพึ่งจากนักเล่นต่างประเทศอย่างเดียว ส่วนพิพิธภัณฑ์ สวนน้ำ โรงแรม ชอปปิ้งมอล หรือศูนย์คอนเสิร์ต ก็รู้กันอยู่แล้ว อัตราผลตอบแทนการลงทุนต่ำ ทำเพื่อสร้างความหรูหราโอ่อ่าประดับบ่อนกาสิโน ธุรกิจเหล่านั้นไม่สามารถอยู่ได้ด้วยตัวเอง ถ้าอยู่ได้ เขาก็ไม่ต้องลงทุนบ่อนกาสิโนให้เสียเวลา!!

         ดังนั้น การที่รัฐบาลไทยในปัจจุบันไม่ยอมศึกษาความเป็นได้จากจุดยืนของรัฐก่อน จึงส่อนัยว่าไม่ประสงค์ที่จะรักษาผลประโยชน์ของสาธารณะ และอาจมีเหตุผลมาจากการที่รัฐบาลรู้เป็นอย่างดีว่าเพียงแค่อัตราการก่ออาชญากรรมที่เกี่ยวกับการพนันและประสิทธิภาพการบังคับใช้กฎหมายของประเทศไทย ก็ไม่ผ่านความเป็นไปได้เสียแล้ว

         โครงการเอ็นเทอร์เทนเมนต์ คอมเพล็กซ์ของรัฐบาลไทยขณะนี้ แท้จริงแล้วจึงเป็นเพียงการออกกฎหมายเพื่อปูทางการลงทุนให้กับเอกชน ด้วยการสร้างสิ่งดึงดูดให้เอกชนมาลงทุนก่อน หลังจากนั้นจึงเชื้อเชิญนักลงทุนหรือดำเนินตามที่ได้ติดต่อกับนักลงทุนเอาไว้ล่วงหน้า ซึ่งน่าจะไม่ต่างจากบรรดาเม็กกะโปรเจ็กต์ก่อน ๆ ของรัฐบาลไทย เช่น โครงการจัดการน้ำสามแสนล้านบาทสมัยรัฐบาลคุณยิ่งลักษณ์ฯ ที่รู้กันทั่วไปว่าบริษัทในเกาหลีใต้ได้งานก่อนบิดโครงการ

         ตัวเลขการประมาณการต่าง ๆ ของโครงการเอ็นเทอร์เทนเมนต์ คอมเพล็กซ์ จึงน่าจะเป็นตัวเลขที่มาจากเอกชนทั้งหมด

         ข้ออ้างที่สำคัญ คือ การอ้างว่าจะดึงดูดเม็ดเงินก้อนใหญ่เข้าประเทศ ส่วนข้ออ้างรองก็อ้างอย่างหลากหลาย เช่น เอาเงินมาช่วยนักเรียน ช่วยคนป่วย ช่วยคนสูงอายุ ไม่นานมานี้ยังอ้างว่าเป็นวิธีการต่อสู้กับการขึ้นภาษีของทรัมป์—อันเป็นยาแก้ปัญหาครอบจักรวาลที่แสนจะวิเศษ..

       อย่างไรก็ตาม โครงการเอ็นเทอร์เทนเมนต์ คอมเพล็กซ์ เป็นมายาคติที่ใหญ่ที่สุดของสังคมไทย—เพราะเกิดการมุ่งบิดเบือนการสื่อสารอย่างเป็นระบบ!! อันเป็นอันตรายใหญ่หลวงที่สุดของโลกสมัยใหม่—และเมื่อมองย้อนหลังกลับไป พวกฟาสซิสต์-นาซีก็เคยทำเช่นนี้มาแล้ว..

       รัฐบาลอ้างราวกับว่าคนไทยยังติดอยู่ในถ้ำของเพลโต—ไม่เคยเห็นแสงเดือนแสงตะวัน!!