ค่าโดยสารรถไฟฟ้าตลอดสายยี่สิบบาท ยังไม่พอต้องเชื่อมต่อให้ถึงบ้าน

"...ปัญหานี้ไม่ได้เกิดจากตัวโครงการรถไฟฟ้าเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากการที่ ไม่มีเจ้าภาพกลาง ในการออกแบบ TOD และระบบ Feeder ให้เชื่อมโยงกันจริงจัง หากขยายโครงการ “20 บาทตลอดสาย” ออกไปโดยไม่คิดเรื่อง TOD ไปพร้อมกัน เราอาจยังเจอภาพเดิม ๆ คือรถไฟฟ้าโล่ง แต่ถนนกลับยังแน่น..."

วิทยา กุลสมบูรณ์ กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ ด้านการสร้างเสริมสุขภาพ กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), ทั้งนี้เป็นความเห็นส่วนบุคคลของผู้เขียน ไม่ผูกพันองค์กร สสส.

รัฐบาลเพิ่งประกาศนโยบาย 20 บาทตลอดสาย สำหรับรถไฟฟ้าและเริ่มเปิดให้ลงทะเบียนแล้ว ถือเป็นก้าวสำคัญที่จะช่วยให้การเดินทางสะดวกขึ้น คล่องตัวขึ้น และยังช่วยลดการใช้รถยนต์ส่วนตัว ลดมลพิษและการปล่อยคาร์บอน จัดว่าเป็นนโยบายที่ตอบโจทย์ทั้งเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม

คำถามสำคัญคือ…แค่นี้พอแล้วหรือ?

TOD คืออะไร ช่วยได้อย่างไร

TOD (Transit-Oriented Development) ไม่ใช่แค่การสร้างสถานีรถไฟฟ้า แต่คือ แนวคิดการพัฒนาเมืองรอบสถานี โดยมีเป้าหมายให้

• คน เดินถึงได้ (walkable)
• มีการผสมผสานระหว่าง ที่อยู่อาศัย ร้านค้า สำนักงาน บริการสาธารณะ
• ลดการใช้รถยนต์ส่วนตัว
• ส่งเสริมการใช้ระบบขนส่งสาธารณะ

พูดง่าย ๆ TOD คือการทำให้ ชีวิตคนผูกพันกับระบบราง ไม่ใช่แค่ “มีรถไฟฟ้า แต่ไม่มีใครใช้”

20 บาทตลอดสาย กับ ความจริงหน้างาน

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ สถานีตลิ่งชัน ซึ่งอยู่บนเส้นทางที่สามารถเดินทางยาวไปถึง บางซื่อ–ดอนเมือง–รังสิต ได้ในราคา 20 บาทตลอดสาย ฟังดูเหมือนทุกคนจะได้ประโยชน์ แต่ความเป็นจริงกลับพบว่า

• คนที่ อยู่ในรัศมีเดินถึงสถานี มีไม่มาก
• ผู้โดยสารจำนวนหนึ่งต้องขับรถมาจอด หรือใช้แท็กซี่/วินจักรยานยนต์ต่อเข้ามา หรือ ออกไป
• ตู้โดยสารจึงยังไม่เต็ม ทั้งที่ค่าโดยสารถูกลงแล้ว เพียง 20 บาท

เหตุผลสำคัญคือ ไม่มีระบบเชื่อมต่อ (Feeder) ที่ดีพอ เช่น รถเมล์ รถสองแถว หรือการจัดผังเมืองให้เดินถึงได้ง่าย ทำให้ศักยภาพของรถไฟฟ้าไม่ได้ถูกใช้เต็มที่

สถานีตลิ่งชัน ต่อไปที่ สถานีบางบำหรุ กรณีเช่นนี้เกิดขึ้นกับ สถานีบางบำหรุ เช่นกัน แตกต่างจาก สถานีต่อไป ที่สถานีบางซ่อน จะมีความคึกคัก เนื่องด้วยลงไปจากสถานี จะมีตลาดขายของที่ใหญ่มาก มีผู้คนจำนวนมาก มีระบบเชื่อมต่อหลายอย่าง อาจเรียกได้ว่าครบถ้วน ถือเป็นจุดที่มีผู้ลงไปจับจ่ายใช้สอย เดินเที่ยวได้ ต่อจากนั้น จะเป็นสถานีกรุงเทพอภิวัฒน์ ที่เชื่อมต่อไปได้อีกมากมาย เฉพาะสำหรับสายสีแดงที่ต่อไป สถานีดอนเมือง และ รังสิต

สำหรับผู้โดยสารที่จะเดินทางด้วยเครื่องบินที่ดอนเมือง การเชื่อมต่อไปถึง สนามบิน จากสถานีตลิ่งชัน 20 บาท ไม่เพียงประหยัด แต่ยังช่วยลดปัญหาปล่อยคาร์บอน ลดโลกร้อน ยิ่งไปกว่านั้น การที่ผู้โดยสารต้องเดินต่อระหว่างการเปลี่ยนรถในสถานี ทำให้ได้ออกกำลังกาย มีผลดีต่อสุขภาพ รวมแล้วทั้งประหยัด ได้สุขภาพ และ ลดโลกร้อนด้วย

อย่าลืม TOD ช่วยเชื่อมต่อถึงบ้าน !

ปัญหานี้ไม่ได้เกิดจากตัวโครงการรถไฟฟ้าเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากการที่ ไม่มีเจ้าภาพกลาง ในการออกแบบ TOD และระบบ Feeder ให้เชื่อมโยงกันจริงจัง หากขยายโครงการ “20 บาทตลอดสาย” ออกไปโดยไม่คิดเรื่อง TOD ไปพร้อมกัน เราอาจยังเจอภาพเดิม ๆ คือรถไฟฟ้าโล่ง แต่ถนนกลับยังแน่น

การไม่มีการจัดการระบบ TOD ส่งผลให้เกิดการบริการที่ไม่มีแผน มีเพียงวินมอเตอร์ไซค์ วินแทกซี่ ที่ไม่เพียงพอ ทั่วถึง และ ต่อไปเมื่อจะมีระบบ Feeder สาธารณะ ก็อาจจะเกิดความขัดแย้ง และ ยากต่อการเปลี่ยนแปลง

ดังนั้น หากอยากให้ “20 บาทตลอดสาย” คุ้มค่าที่สุด TOD ต้องถูกบรรจุเข้าไปในทุกขั้นตอนการวางแผน ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาพื้นที่รอบสถานี ระบบเชื่อมต่อขนส่งมวลชน หรือการออกแบบเมืองให้น่าเดิน น่าอยู่

เพราะสุดท้ายแล้ว รถไฟฟ้าจะมีค่าโดยสารถูกแค่ไหนก็ตาม…ถ้าเดินทางไปถึงสถานียาก คนก็อาจจะยังไม่ใช้มากพอ

 การที่ยิ่งมีคนใช้มาก ต้นทุนเฉลี่ยลดลง ราคาก็จะลดลง จนอาจจะเป็นบริการสาธารณะที่ผู้โดยสารไม่ต้องจ่ายได้ในที่สุด การที่มีผู้โดยสารจำนวนมากยังนำไปสู่ความต้องการพัฒนาพื้นที่และสถานที่โดยรอบสถานี นำความเจริญทางเศรษฐกิจ ประชาชนมีรายได้ และ ท้องที่เจริญขึ้น อันเป็นเป้าหมายสูงสุดของชุมชน และ รัฐบาล

หมายเหตุ : ภาพประกอบจาก ofm.co.th