จับพิรุธ'ท้องถิ่น'จัดซื้ออุปกรณ์กันโควิด พบราคาพุ่ง 7 เท่า-ตีเช็คเข้ากระเป๋าผู้บริหาร

"...เราพบพฤติการณ์ 17 รูปแบบ เช่น จัดซื้อสูงเกินจริง เมื่อเทียบราคากับคุณสมบัติในสถานการณ์ขณะนั้น ถ้าซื้อแพงจนเกินเหตุ ตรงนี้เราคุยกับเจ้าของร้านหรือเจ้าของผลิตภัณฑ์บางส่วน ก็พบว่าบางอย่างราคาเกินเหตุไปก็มี บางอย่างราคาหมื่นกว่าบาท แต่ไปซื้อ 7-8 หมื่นบาท ถ้าในสถานการณ์ขณะนั้นอาจจะราคาขึ้นมา แต่คงไม่ได้ขึ้นมาถึง 6-7 เท่าตัว..."

06072563PP 1

ในการประชุมคณะรัฐมนตรีวันที่ 8 ก.ค.นี้ จะมีการพิจารณาและอนุมัติโครงการภายใต้ พ.ร.ก.กู้เงินเพื่อแก้ไขปัญหาโควิด โดยเฉพาะกรอบ 4 แสนล้านบาทในการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคม

ขณะที่ก่อนหน้านี้มีงบประมาณอีกส่วนหนึ่งที่ถูกใช้โดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) เพื่อจัดซื้ออุปกรณ์และสิ่งของในการรับมือโรคโควิด ซึ่งหลายพื้นที่ประสบความสำเร็จในการรับมือกับสถานการณ์ ขณะที่อีกหลายแห่งถูกตรวจสอบพบพิรุธในกระบวนการจัดซื้อจัดจ้าง

สำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) สัมภาษณ์ พ.ต.ท.วันนพ สมจินตนากุล เลขาธิการคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตในภาครัฐ (ป.ป.ท.) หนึ่งในหน่วยงานสำคัญที่ทำหน้าที่เฝ้าระวังและตรวจสอบการใช้เงินในช่วงสถานการณ์โควิด

ผู้ทำหน้าที่ชี้เป้าพิรุธในการจัดซื้อจัดจ้างของ อปท. ก่อนพิจารณาส่งต่อให้คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ (ป.ป.ช.) พิจารณาชี้มูลต่อไป

@การตรวจสอบ อปท.มีความคืบหน้าอย่างไร

ช่วง 2-3 เดือนที่ผ่านมา เราเจอวิกฤติโควิด รัฐบาลมีนโยบายให้ทุกหน่วยงานช่วยเหลือประชาชนอย่างเร่งด่วน และเพื่อให้เกิดความรวดเร็วในการช่วยประชาชน ก็ได้มีการยกเว้นกฎระเบียบหลายข้อ เช่น วิธีการจัดซื้อโดยวิธีเฉพาะเจาะจงโดยไม่จำกัดวงเงิน และให้ อปท.นำเงินสะสมมาใช้ได้ด้วย เพื่อให้การใช้จ่ายเงินคล่องตัวมากขึ้น

เมื่อตรวจสอบรายละเอียดจากการรับแจ้งเบาะแส และติดตามการนำเสนอข่าวจากสื่อมวลชน ป.ป.ท.ได้ลงพื้นที่ไปตรวจสอบรายละเอียด ยืนยันว่าไม่ได้ไปจ้องจับผิดใคร แต่ลงไปทำงานในเชิงป้องปรามและต้องการให้โครงการเป็นไปอย่างถูกต้องและมีความสำเร็จเกิดประโยชน์ให้กับประชาชน

ทั้งนี้ได้ลงพื้นที่ตรวจสอบแล้ว 74 อปท. ใน 37 จังหวัด เราตรวจพบความผิดปกติในการใช้จ่ายงบประมาณ 35 อปท. ใน 19 จังหวัด และพบพฤติการณ์ 17 รูปแบบที่มีความผิดปกติในการจัดซื้อจัดจ้าง โดยได้ส่งต่อให้คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ที่มีอำนาจไต่สวนว่าประเด็นเหล่านี้เป็นการทุจริตหรือไม่

@35 อปท.ที่พบมีพฤติการณ์อย่างไร

เราพบพฤติการณ์ 17 รูปแบบ เช่น จัดซื้อสูงเกินจริง เมื่อเทียบราคากับคุณสมบัติในสถานการณ์ขณะนั้น ถ้าซื้อแพงจนเกินเหตุ ตรงนี้เราคุยกับเจ้าของร้านหรือเจ้าของผลิตภัณฑ์บางส่วน ก็พบว่าบางอย่างราคาเกินเหตุไปก็มี บางอย่างราคาหมื่นกว่าบาท แต่ไปซื้อ 7-8 หมื่นบาท ถ้าในสถานการณ์ขณะนั้น อาจจะราคาขึ้นมาก็ใช่ แต่คงไม่ได้ขึ้นมาถึง 6-7 เท่าตัว

หรือบางกรณีเราตรวจสอบในเรื่องเอกสาร ตรวจพยานบุคคล จนไปพบว่าการจัดซื้อบางแห่ง เจ้าของร้านคู่เทียบยืนยันเองว่าไม่ได้เป็นผู้เสนอราคา และถูกนำชื่อไปใช้แอบอ้าง

@ความผิดปกติที่พบ ส่วนหนึ่งมาจากการผ่อนปรนระเบียบจัดซื้อจัดจ้างหรือไม่

การจัดซื้อจัดจ้างมีระเบียบค่อนข้างเคร่งครัดอยู่แล้ว แม้ว่าจะมีการผ่อนปรนหรือข้อยกเว้นบางประการให้ แต่สาระสำคัญยังคงอยู่ เช่น กำหนดให้มีการสืบราคาก็ยังต้องทำอยู่ ดังนั้น คนทำจัดซื้อจัดจ้างโดยตรงก็จะเห็นว่าหลักเกณฑ์ข้อไหนยังอยู่

อย่างไรก็ตามจะเห็นว่า อปท.เกือบ 8 พันแห่งทั่วประเทศ แต่จนถึงตอนนี้เราพบข้อมูลร้องเรียนและลงไปตรวจสอบเพียง 74 อปท. ขณะเดียวกัน ก็พบความผิดปกติจริงๆ แค่ 35 อปท.เท่านั้น

@นอกจากรับเรื่องร้องเรียน ป.ป.ท.มีมาตรการเชิงรุกหรือไม่

เราได้ขอเอกสารมาจากทุกจังหวัด และมอบหมายให้แต่ละเขตตรวจดูเอกสารที่ได้รับมาว่ามีเรื่องผิดปกติหรือไม่ ซึ่งจะมีการสุ่มตรวจของเราเองด้วย เช่น เรื่องการใช้จ่ายงบประมาณที่น่าสงสัย อย่างบางแห่งเราเห็นว่า งบยอดสูงมาก จัดซื้อจัดจ้างบางเรื่อง ซื้อแบบเป็นร้อยล้านบาท ซื้อของบางอย่างชนิดเดียว ผมพูดแค่นี้บางคนรู้แล้วล่ะว่าอะไร

@ทำไม ป.ป.ท.คิดว่าซื้อของมูลค่าร้อยล้านบาทมีความผิดปกติ

ประเด็นแรกต้องดูว่า เขาซื้อเกินความจำเป็นหรือไม่ เหตุผลในการซื้อคืออะไร และกรณีนี้ไม่ได้เข้าเกณฑ์เรื่องของซื้อปริมาณอย่างเดียว แต่มีพฤติการณ์เรื่องอื่นด้วย

ยกตัวอย่างในอดีต มีกรณีที่ ป.ป.ช.ชี้มูลไปแล้วเกี่ยวกับการจัดซื้อยาฆ่าแมลงในปริมาณที่มากผิดปกติ เขาก็เห็นว่า ถ้าซื้อมาไว้ใช้มากขนาดนั้น คงจะทำให้คนตายทั้งจังหวัด อันนี้ก็ถือว่าผิดสังเกต จนนำไปสู่การถูกตรวจสอบในที่สุด

ส่วนบางประเด็นที่โต้แย้งว่า ต้องซื้อสำรองไว้รับมือสถานการณ์ ก็ต้องไปดูรายละเอียดกันในเชิงลึกอื่นๆ เช่น เรื่องอำนาจอนุมัติ เรื่องนี้มีระเบียบอยู่ว่า ถ้าจัดซื้อเกิน 50 ล้านบาท หัวหน้าหน่วยคือนายกฯ ไม่มีอำนาจอนุมัติ ต้องเสนอผู้ว่าราชการจังหวัดพิจารณา กลายเป็นว่า กรณีแบบนี้ซื้อของปริมาณมากเกินความจำเป็น และใช้อำนาจอนุมัติเกินกว่ากฎหมายกำหนด

@พบความผิดปกติเกิดที่ไหนมากที่สุด

รอบนี้เกิดเรื่องทุกภูมิภาค ส่วนที่เรารับข้อมูลมากที่สุด จะเกิดในเขต 3-4 อยู่ในพื้นที่ภาคอีสาน อาจจะด้วยว่าพื้นที่กว้าง จังหวัดเยอะ และเราก็มีเครือข่ายที่เข้มแข็งด้วยส่วนหนึ่ง ทำให้มีการแจ้งเบาะแสมาให้เรา แต่ถามว่าพบว่าผิดมากน้อยแค่ไหน อปท.มีกว่า 7,835 แห่ง ไม่สามารถคิดเป็นอัตราส่วนได้ เพราะเราเพิ่งจะแค่ 35 แห่งเท่านั้น

@ในแง่ตัวบุคคลที่ตรวจพบความผิดปกติเป็นอย่างไร

ตัวบุคคลมีตั้งแต่กรรมการตรวจรับ ผู้อนุมัติ ผู้พิจารณา มีทั้งหมดตั้งแต่นายกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ลงมาจนถึงเจ้าหน้าที่ ซึ่งอาจจะเป็นเรื่องของการตรวจรับหรือในเรื่องของวิธีการ ส่วนผู้ว่าราชการจังหวัด เรายังไม่พบ เพราะเราเจอความผิดปกติในการจัดซื้อจัดจ้างของ อปท.

@คิดว่ากรณีไหนมีปัญหามากที่สุด

ผมว่าบางเรื่องคิดว่าไม่น่าจะเกิดขึ้นมากกว่า เช่น มีการจ่ายเช็คให้ในชื่อผู้บริหารท้องถิ่น แบบนี้ไม่น่าเกิดขึ้น โดยที่ผู้บริหารท้องถิ่นบอกว่าจ่ายเงินซื้อของไปแล้ว แล้วก็ให้เจ้าหน้าที่จ่ายเช็คมาให้ตัวเอง แบบนี้ไม่น่าเกิดขึ้น กรณีนี้ราคาไม่สูง แต่วิธีการแบบนี้ก็ชัดเจน

หรือมีกรณีที่เจ้าหน้าที่บางคนที่จัดซื้อจัดจ้างจากบริษัทที่มีชื่ออยู่ แต่ปรากฏว่ามีชื่อตัวเองอยู่ในบริษัทนั้นด้วย แบบนี้ก็ไม่ควรเกิดขึ้น บางเรื่องอย่างที่ผมบอกว่า พฤติการณ์บางเรื่องค่อนข้างชัดอยู่แล้ว

แต่ถามว่าเราจะไปบอกเลยว่าเขาทุจริตหรือไม่ ก็รอให้ถึงขั้นตอนที่มีการไต่สวนดีกว่า เพราะตรงนั้นจะมีการชี้มูล และไปชั้นอัยการอีก ไปชั้นศาลอีก ตราบใดที่ศาลยังไม่พิพากษาก็ต้องถือว่าเขาบริสุทธิ์ ทั้งหมดที่ผมเล่าให้ฟัง ผมจะบอกว่า ผมพบความผิดปกติ และไม่เคยกล่าวหาว่าใครทุจริต ต้องให้ความเป็นธรรมกับทุกคน สิ่งที่ผมพูดนำเสนอ ไม่ได้ต้องการเน้นให้ใครเสียหาย แต่ต้องการให้ประชาชนได้รับรู้ว่ามีเหตุการณ์ลักษณะนี้และต้องช่วยกันดู ส่วนราชการก็ต้องใช้จ่ายให้ถูกต้อง ระมัดระวังอย่าให้เกิดปัญหาในลักษณะนี้

@ทั้ง 35 เรื่องที่ส่งให้ ป.ป.ช.ตรวจสอบมีพยานหลักฐานมากน้อยแค่ไหน

ทุกพื้นที่เราไม่ใช่ลงไปดูแล้วจบ แต่ต้องมีพยานหลักฐาน ต้องสอบสวน ส่วนจะชี้เป้าว่าผิดหรือไม่ ความผิดมีหลายอย่าง บางเรื่องอาจผิดทุจริต หรือถ้าขาดเจตนาก็ผิดระเบียบ ก็เป็นเรื่องของวินัย

ทั้งนี้ทุกเรื่องเราพบความผิดปกติในการจัดซื้อจัดจ้างทั้งหมด เรายังไม่ได้บอกว่าเขาทุจริต ต้องรอวินิจฉัยถึงที่สุดถึงจะชี้ได้ว่ามีการทุจริต หรือเป็นเรื่องผิดวินัยอย่างเดียว หรือผิดทั้งวินัยและผิดอาญา มันเป็นเรื่องที่ต้องลงรายละเอียดในไต่สวน

@สรุปมูลค่าความเสียหายได้หรือไม่

รวมๆกันแล้วน่าจะถึงพันล้านบาท เพราะบางแห่งก็มีมูลค่าเป็นร้อยล้านบาท แต่จะไปตีความว่าเป็นความเสียหายทั้งหมดไม่ได้ เพราะบางส่วนยังได้ของกลับมาบ้าง ดังนั้นการซื้อของ 200 ล้านบาท เราจะไม่สรุปว่าเสียหาย 200 ล้านบาท ครั้งนี้เป็นเรื่องซื้อของที่มีรายละเอียดหลายประการมาก ที่เราเน้นๆ คือเรื่องจัดซื้อเครื่องพ่น แอลกอฮอล์ เจล หรือตัววัดอุณหภูมิทุกอย่างมีของหมด แต่ของจะมีคุณภาพเท่ากับราคาที่จัดซื้อหรือไม่ เป็นเรื่องที่ต้องไปตรวจสอบ

06072563PP 3 (www.ไทยเฝ้าระวัง.com ใช้รับร้องเรียนจากประชาชน)

@กลไกเฝ้าระวังการใช้เงิน 4 แสนล้านบาทใน พ.ร.ก.กู้เงินเป็นอย่างไร

คณะรัฐมนตรีได้เห็นชอบกลไกตามที่เราเสนอไป 4 ด้าน คือ การเฝ้าระวังและแจ้งเบาะแส การป้องกันและลดโอกาสการทุจริต การตรวจสอบ และการดำเนินการทางอาญา วินัย หรือปกครองอย่างรวดเร็วเด็ดขาด

เบื้องต้นเราเน้นเรื่องการเฝ้าระวังและแจ้งเบาะแส การเฝ้าระวังก็มีเครือข่ายที่ร่วมดำเนินการกันอยู่ เช่น กรรมการธรรมาภิบาลจังหวัด ผู้แทนแต่ละจังหวัดเป็นตัวแทนภาคประชาชน ที่ผ่านมาเราก็ทำงานร่วมกัน นอกจากนี้ยังมีเครือข่ายสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน ก็ได้พูดคุยหารือกันเพื่อช่วยกันเฝ้าระวัง ทั้งหมดนี้ภาคประชาชนสำคัญที่สุด ที่จะช่วยกันเฝ้าระวังในพื้นที่ตนเอง

ทั้งนี้ ป.ป.ท. มีสายด่วน 1206 ที่เชื่อมตรงกับสายด่วน 1111 ของสำนักนายกรัฐมนตรี และอยู่ระหว่างดำเนินการร่วมกับศูนย์ดำรงธรรมในระดับอำเภอหรือจังหวัด นอกจากนี้เรายังเปิดเว็บไซต์ www.ไทยเฝ้าระวัง.com และผมเชื่อว่าทุกคนให้ความสนใจกับงบประมาณก้อนนี้ และเป็นห่วงว่าจะใช้จ่ายคุ้มค่าหรือไม่ เชื่อว่าทุกคนจะช่วยกันเฝ้าระวัง เพราะเงินทุกบาททุกสตางค์เป็นภาษีของประชาชน

นอกจากนั้นยังมีข้อกำหนดให้ทุกหน่วยงานจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงของแต่ละโครงการมาด้วย ส่วน ป.ป.ท.อาจจะมาดูซ้ำอีกทีว่ามีรายละเอียดการดำเนินการอย่างไร โดยเฉพาะโครงการที่มีวงเงินจำนวนมาก จากนั้นก็จะลงพื้นที่สุ่มตรวจบางโครงการอีกด้วย

@อุปสรรคที่คิดว่าจะต้องเจอจากนี้คืออะไร

ผมคิดว่าความท้าทายจากนี้คือเรื่องกลไกเฝ้าระวังและแจ้งเบาะแส ต้องรีบขับเคลื่อนให้อย่างรวดเร็ว ป.ป.ท.มีเครือข่ายและตั้งศูนย์ปฏิบัติการเฝ้าระวังแล้ว จากนี้จะรีบเผยแพร่และรณรงค์ให้ประชาชนเข้ามาช่วยกัน

อาวุธสำคัญที่สุดของประชาชน คือข้อมูลข่าวสาร ดังนั้นเราจะพยามทำให้ประชาชนรับรู้ข้อมูลข่าวสารให้มากที่สุด ซึ่งจะทำให้พวกเขาช่วยกันเฝ้าระวังในพื้นที่ของตนเองได้

@คนจะมั่นใจได้อย่างไรว่าการตรวจสอบจะครอบคลุมทุกพื้นที่

ในแต่ละท้องถิ่น คนที่รู้ดีที่สุดคือประชาชน ผมถึงย้ำว่า ขอให้คนไทยทุกคนช่วยกันเฝ้าระวัง หากทุกคนช่วยกันและมีเรื่องร้องเรียนเข้ามา หน่วยงานที่ทำหน้าที่ตรวจสอบก็พร้อมปฏิบัติหน้าที่ทันที

เงินกู้ก้อนนี้คือเงินของพวกเราทุกคน ทุกคนก็ต้องคิดแบบนี้ว่าเป็นเงินของเรา อย่าให้ใครมาโกงเงินของเราเด็ดขาด เพราะคนที่โกงคือคนที่โกงเงินคนไทยทุกคน นี่คือสิ่งที่เราอยากให้คนไทยมาช่วยกันเฝ้าระวังเงินกู้ก้อนนี้

แม้ว่า ป.ป.ท.จะเป็นกลไกของรัฐบาลก็จริง แต่การตัดสินใจดำเนินคดีเราขึ้นตรงกับคณะกรรมการ ป.ป.ท. มีที่มาค่อนข้างอิสระ การทำงานของเราเอง เรายึดหลักเรื่องความถูกต้องเป็นธรรม สิ่งที่เราลงไปตรวจสอบ ถ้าไม่ถูกต้องหรือผิดปกติ ก็จะถูกนำเสนอออกมาเช่นนั้น เราไม่สามารถไปเปลี่ยนแปลงผลได้ สำคัญที่สุดผมว่านายกรัฐมนตรีมีนโยบายชัดเจน ท่านพูดหลายครั้งว่า การใช้จ่ายเงินต้องทำให้ถูกต้อง เป็นประโยชน์ให้กับประชาชน ต้องไม่มีการทุจริต ผมคิดว่าน่าจะเป็นสิ่งที่ยืนยันได้ว่าทุกคนจะต้องทำตามหน้าที่ให้ดีที่สุด

@ถ้าเจอนักการเมืองหรือรัฐมนตรีเกี่ยวข้องกับการใช้เงินกู้ทำอย่างไร

เรื่องนี้ต้องถาม ป.ป.ช. เพราะเมื่อเป็นนักการเมืองระดับชาติ แต่ถ้าผมเจอ ไม่ว่านักการเมืองระดับไหน ถ้าเราพบความผิดปกติ ผมจะส่งต่อให้ ป.ป.ช.ตรวจสอบต่อทันที เพราะเป็นอำนาจหน้าที่โดยตรง ถ้าผมตรวจพบ ผมยืนยัน ผมส่งแน่นอน เพราะถ้าผมเก็บไว้ ผมก็ละเว้นการปฏิบัติหน้าที่