"...เมื่อพูดถึงคอร์รัปชันมักเต็มไปด้วยมายาคติ ดังนั้นเราต้องชัดเจนเสียก่อนว่า คอร์รัปชันนอกจากเป็นเรื่องของกฎหมาย การปล้นผลประโยชน์ของรัฐหรือประชาชน การละเมิดคุณธรรมและบรรทัดฐานสังคม ยังต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อหลักนิติรัฐ (Rule of Law) และสิทธิมนุษยชนด้วย..."
บทความนี้ได้รวบรวม “ข้อเสนอ นโยบาย และมาตรการต่อต้านคอร์รัปชัน” ที่มีผู้ศึกษาไว้อย่างเป็นระบบ สามารถใช้เป็นเมนูสำหรับพรรคการเมือง องค์กรรัฐและผู้สนใจ เลือกไปพัฒนาให้สอดคล้องกับเทคโนโลยีและบริบทที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อเป็น “นโยบายต่อต้านคอร์รัปชัน” ที่ทันสมัย จับต้องได้ ใช้ได้จริง
ข้อเสนอ นโยบายและมาตรการป้องกันคอร์รัปชันที่มีมาแล้ว
1. ข้อเสนอโดยองค์กรต่อต้านคอร์รัปชันฯ และพันธมิตร (ฉบับย่อ ปี 2556) https://www.anticorruption.in.th/2016/th/detail/647/1/ข้อเสนอมาตรการต้านโกง
2. ข้อเสนอโดยคุณบรรยง พงษ์พานิช (ปี 2557) (https://www.anticorruption.in.th/2016/th/detail/946/1/ข้อเสนอและมาตรการป้องกันคอร์รัปชัน-โดยคุณบรรยง-พงษ์พานิช-(ปี-2557)
3. ข้อเสนอโดยองค์กรต่อต้านคอร์รัปชันฯ เรื่อง การพัฒนากระบวนการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐฯ https://www.anticorruption.in.th/2016/th/detail/1459/4/6-ข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนากระบวนการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ-ให้ปลอดคอร์รัปชันและเพิ่มการแข่งขัน
4. ข้อเสนอโดย HAND Social Enterprise เรื่อง โครงการพัฒนาการเปิดข้อมูลภาครัฐและการสร้างการมีส่วนร่วมกับภาคประชาชนเพื่อสร้างความเข้มแข็งของหลักนิติธรรม https://drive.google.com/drive/folders/19NVMxQO87pthjrkWpYnRdctH6dZueDE6?usp=sharing
5. 195 มาตรการต้านโกงที่เป็น มติ ครม. หรือข้อสั่งการฯ ของรัฐบาล ช่วงปี 2557 – 2561 (มีลิ้งค์ในบทความ) https://www.isranews.org/article/isranews-article/91933-corruption-4.html
6. แผนปฏิรูปประเทศด้านการต่อต้านคอร์รัปชัน https://www.nesdc.go.th/wordpress/wp-content/uploads/2025/11/06-CR62-11.pdf
ความล้มเหลวของมาตรการต่อต้านคอร์รัปชันส่วนมากเกิดจาก “ไม่ถูกนำไปใช้ ใช้แบบขอไปที หรือเลือกใช้ตามอำเภอใจ แต่เลวร้ายที่สุดคือ ถูกขัดขวางโดยผู้มีอำนาจที่เสียประโยชน์” ขณะที่มาตรการที่เข้มงวดอาจสร้างภาระมากเกินควรแก่ผู้เกี่ยวข้อง การเสนอสิ่งใหม่จึงควรทำความเข้าใจหลักคิดบางประการ
1. การต่อต้านคอร์รัปชันไม่จำเป็นต้องทำทุกอย่างทุกเรื่องพร้อมกัน และแทนที่จะพุ่งเป้าไปเรื่องยาก ข้อจำกัดมาก แรงต้านเยอะ เราควรเริ่มจากจุดที่พอทำได้หรือมีปัญหาน้อยเสียก่อน (คลิทการ์ท, 2560)
ควรเน้นเรื่องที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อประชาชนและคนทำมาหากิน เพราะนั่นคือโอกาสที่จะทำให้สำเร็จได้จากความเข้าใจและสนับสนุนจากพลังมหาชน
2. เจตจำนงทางการเมือง (Political Will) คือปัจจัยความสำเร็จ ซึ่งหมายถึง “ผู้นำต้องมีความเข้าใจปัญหา สิ่งที่ต้องทำ มีความตั้งใจ แล้วบอกกับทุกคนว่า เราจะทำอะไร อย่างไรกันต่อไป”
3. “เทคโนโลยี” เป็นเครื่องมือลดปัจจัยให้เกิดการเรียกรับส่วยสินบน และใช้ตรวจสอบได้เป็นอย่างดี “การเปิดเผยอย่างโปร่งใส” เป็นเครื่องมือสำคัญเพื่อให้ประชาชนมีส่วนร่วม ตรวจสอบและเสนอแนะ
4. อย่าปล่อยเป็นภาระของ ป.ป.ช. และ ป.ป.ท. โดยลำพัง หน่วยงานรัฐอื่นต้องร่วมด้วย เช่น ปปง. ตำรวจ ป.ป.ป. ดีเอสไอ กกต. กรมสรรพากร กรรมาธิการในรัฐสภา ฯลฯ
5. มาตรการป้องกันคอร์รัปชันไม่ใช่เรื่องตายตัว บางครั้งการออกแบบเพื่อแก้ปัญหาเฉพาะจุดอาจได้ผลดีกว่า ดังบทเรียนของ กทม. (ACT จับมือ กทม. https://pr-bangkok.com/?p=555252)
6. รศ.ดร. สังศิต พิริยะรังสรรค์ กล่าวว่า คอร์รัปชันไม่มีวันหมดหรือลดลง หากไม่พัฒนาระบบบริหารราชการและการให้บริการประชาชน รวมถึงการตรวจสอบภายในหน่วยงาน ด้วยเหตุเพราะ
6.1 คอร์รัปชันระบาดไปทั่วทั้งองค์กรและระบบของรัฐ การสมรู้ร่วมคิดและโกงเป็นเครือข่ายกลายเป็นเรื่องปรกติ จึงยากที่จะชี้ว่าคอร์รัปชันเกิดขึ้นที่ใด เวลาใด ใครเป็นผู้ลงมือหรือตัวบงการ
6.2 คอร์รัปชันในภาครัฐแทบทุกกรณี จะมีผู้เกี่ยวข้องมากมายและมีกฎระเบียบให้อ้างอิงเสมอ เราจะแยกแยะคนถูกคนผิด และชี้ตัวคนบงการได้อย่างไร
6.3 การจับคนโกงติดคุกหรือย้ายออกไป เป็นสิ่งจำเป็น แต่ไม่มีหลักประกันเลยว่าคนใหม่ที่มาแทนจะไม่โกง เพราะเขาเติบโต รู้จักผู้คนในหน่วยงานและเทคนิคคดโกงเป็นอย่างดี การป้องกันจึงจำเป็นกว่า
ข้อคิดเห็นเพิ่มเติม
- มติ ครม. ของรัฐบาลพลเอกประยุทธ์ บางเรื่องน่าสนใจแต่ไม่มีใครนำไปปฏิบัติ เช่น ให้ถ่ายทอดสดออนไลน์ทุกการประมูลของรัฐ, ระบุข้อมูล GPS ในทุกการจัดซื้อฯ เป็นต้น
- ควรเสนอให้สอดคล้องความเป็นจริง เช่น คดีคอร์รัปชันมีโทษประหารชีวิต (กฎหมายกำหนดอยู่แล้ว) ควรเป็น ต้องลงโทษรุนแรงโดยไม่รอลงอาญา และมีโทษทางวินัย “ร้ายแรง” เป็นต้น
- เพื่อโอกาสและอนาคตของประเทศ เราควรศึกษาด้วยว่า ภาครัฐต้องทำอะไรบ้างเพื่อให้ประเทศไทยสมัครเข้าเป็นสมาชิก OECD ได้สำเร็จ
บทส่งท้าย
เมื่อพูดถึงคอร์รัปชันมักเต็มไปด้วยมายาคติ ดังนั้นเราต้องชัดเจนเสียก่อนว่า คอร์รัปชันนอกจากเป็นเรื่องของกฎหมาย การปล้นผลประโยชน์ของรัฐหรือประชาชน การละเมิดคุณธรรมและบรรทัดฐานสังคม ยังต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อหลักนิติรัฐ (Rule of Law) และสิทธิมนุษยชนด้วย
มานะ นิมิตรมงคล ประธานองค์กรต่อต้านคอร์รัปชัน (ประเทศไทย)
หมายเหตุ : ภาพประกอบจาก freepik.com/
Isranews Agency | สำนักข่าวอิศรา 