"...ในบันทึกฯ ฉบับนี้มีประเด็นที่ควรพิจารณาในรายละเอียดให้ถ่องแท้อย่างน้อย 2 เรื่อง คือ ภาระที่จะต้องแจ้งข้อมูลเกี่ยวกับการประมูลโครงการที่จะมีขึ้นในโอกาสแรกหรืออย่างน้อยต้องไม่ให้ช้ากว่าผู้แข่งขันรายอื่น และการจัดตั้งตลาดกลางการค้า(market place)ที่มีมาตรฐานสูง และบริษัทใดที่ผ่านมาตรฐานดังกล่าวจะได้รับการพิจารณาให้ซื้อสินค้าก่อนรายอื่น (can trade preferrentially) ทั้งนี้ บันทึกดังกล่าวไม่มีผลบังคับใช้ตามกฏหมายระหว่างประเทศ และสามารถยกเลิกเมื่อไหร่ก็ได้ เพียงแต่ต้องแจ้งล่วงหน้าผ่านช่องทางการทูต..."
ตามที่ได้มีการลงนามในถ้อยแถลงผลการหารือนายกรัฐมนตรีไทย-กัมพูชา ที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ โดยมีประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ และนายกรัฐอันวาร์ อิบราฮิม ร่วมลงนามเป็นสักขีพยาน เมื่อวันที่ 26 ต.ค. 2568 ในโอกาสเดียวกันนี้ได้มีการลงนามบันทึกความเข้าใจ (MoU) ว่าด้วยความร่วมมือเกี่ยวกับแร่ธาตุที่มีความสำคัญยิ่ง ระหว่างไทย-สหรัฐฯ และมาเลเซีย-สหรัฐฯ ไปพร้อมกันด้วย สาระสำคัญ ดังนี้
เป้าหมายบันทึกความเข้าใจฯ
สาระโดยรวมของบันทึกความเข้าใจฉบับนี้เป็นการกำหนดกรอบความร่วมมือในกระบวนการผลิตแร่ธาตุที่มีความสำคัญยิ่ง (critical minerals)หรือที่มักเรียกกันว่าแร่ธาตุหายาก (rare earth minerals)ตั้งแต่ต้นน้ำจนปลายน้ำ คือตั้งแต่ขุดสำรวจจนถึงการผ่านขบวนการเอามาใช้ใหม่ (recycling)
เป้าหมาย คือ เพื่อให้ประเทศไทยเข้ามาอยู่ในห่วงโซ่อุปทานระหว่างประเทศในการค้า-ลงทุนในแร่ธาตุที่มีความสำคัญยิ่งร่วมกับสหรัฐฯ
โดยจะมีการจัดตั้งกองทุนร่วมเพื่อสนับสนุนความร่วมมือ(รายละเอียดรอการหารือ) เพื่อการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ การพัฒนาบุคลากรและการถ่ายโอนเทคโนโลยี
ทั้งสองประเทศจะร่วมหารือกันสม่ำเสมอทุกๆ (3 )เดือนหรือตามเวลาที่กำหนด เพื่อพิจารณากฏระเบียบ ขั้นตอนการดำเนินงานต่างๆ และโอกาสการค้า-การลงทุน รวมถึงกำหนดให้มีการจัดตั้งหน่วยงานใหม่หรือขยายอำนาจหน้าที่หน่วยงานที่มีอยู่ เพื่อพิจารณาการซื้อ-ขายแร่ธาตุหายากบนพื้นฐานของความมั่นคงแห่งชาติที่โปร่งใสและเที่ยงธรรม
ข้อพึงระวัง
ในบันทึกฯ ฉบับนี้มีประเด็นที่ควรพิจารณาในรายละเอียดให้ถ่องแท้อย่างน้อย 2 เรื่อง คือ ภาระที่จะต้องแจ้งข้อมูลเกี่ยวกับการประมูลโครงการที่จะมีขึ้นในโอกาสแรกหรืออย่างน้อยต้องไม่ให้ช้ากว่าผู้แข่งขันรายอื่น และการจัดตั้งตลาดกลางการค้า(market place)ที่มีมาตรฐานสูง และบริษัทใดที่ผ่านมาตรฐานดังกล่าวจะได้รับการพิจารณาให้ซื้อสินค้าก่อนรายอื่น (can trade preferrentially)
ทั้งนี้ บันทึกดังกล่าวไม่มีผลบังคับใช้ตามกฏหมายระหว่างประเทศ และสามารถยกเลิกเมื่อไหร่ก็ได้ เพียงแต่ต้องแจ้งล่วงหน้าผ่านช่องทางการทูต
ข้อสังเกต
- การให้ประธานาธิบดีเป็นผู้ลงนามร่วมในบันทึกความเข้าใจ(ทั้งที่เป็นระดับรัฐมนตรีก็ได้) สะท้อนความสำคัญสูงสุดที่สหรัฐฯ ให้ต่อประเด็นการครอบครองตลาดแร่ธาตุหายากโดยจีน โดยเมื่อวันที่ 20 ต.ค. 2568 ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ก็เพิ่งร่วมลงนามความตกลงร่วมลงทุนในโครงการแร่ธาตุหายากกับนายกรัฐมนตรีออสเตรเลีย มูลค่า 8.5 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ
- แม้ว่าประเทศไทยจะไม่ใช่แหล่งวัตถุดิบแร่ธาตุหายากของโลก แต่ศักยภาพในการเป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่การผลิตของโลกสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การพัฒนาทางเศรษฐกิจของไทย ที่อาศัยปัจจัยความมั่นคงปลอดภัย ความน่าเชื่อถือ และความพร้อมด้านการขนส่งทุกมิติเป็นจุดขายที่สำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องการผลิตแม่เหล็กถาวรจากแร่ธาตุหายาก ซึ่งเป็นอุตสาหกรรมกลางน้ำที่ไทยมีศักยภาพและเป็นปัจจัยสำคัญในการผลิตแบตเตอรี่รถไฟฟ้า
- การปฏิบัติตามบันทึกความเข้าใจฯ มีความละเอียดอ่อนที่อาจจะขัดหลักการ WTO และกฏหมายภายในของไทย ในแง่ของการเลือกปฏิบัติทางการค้า-การลงทุน แม้ว่าฝ่ายสหรัฐฯจะระบุในบันทึกความเข้าใจฯว่า ไม่มีผลผูกพันทางกฎหมายระหว่างประเทศ
แต่การลงนามโดยประธานาธิบดีในทางปฏิบัติก็เท่ากับผูกมัดคู่ลงนามอย่างหนักแน่นไม่น้อยกว่ากฏหมายระหว่างประเทศหรืออาจจะมากกว่า
- ในบันทึกความเข้าใจฯ มีการกล่าวถึงมาตรฐานทางสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญยิ่ง เพราะตามข้อเท็จจริงแร่ธาตุหายากซึ่งประกอบด้วยแร่ธาตุในดิน 17 ชนิดนั้น ไม่ได้หายากมากนักเพียงแต่ขั้นตอนการผลิตแต่ละกระบวนการล้วนแต่ก่อมลภาวะและใช้พลังงานสูงมาก ดังนั้น การเตรียมความพร้อมโดยอาศัยความร่วมมือจากสหรัฐฯ ก็จะเป็นประโยชน์ต่อประเทศไทย
- การดำเนินการใดๆตามบันทึกความเข้าใจนี้ต้องมั่นใจว่า เป็นเรื่องทวิภาคีล้วนๆ และไม่ส่งผลทางลบทางการค้าแก่ประเทศอื่นโดยไม่เจตนา ทั้งนี้ ต้องคำนึงถึงว่าจีนเคยประกาศชัดเจนว่าความร่วมมือใดๆ ทางเศรษฐกิจกับสหรัฐฯ สามารถทำได้เต็มที่ตราบที่ไม่เป็นการรวมหัวกันต่อต้านจีน
บทความโดย :
เจษฎา กตเวทิน
27 ต.ค. 2568
ข่าวที่เกี่ยวข้อง : เปิดเนื้อหาเต็ม MOU สหรัฐฯทำความร่วมมือขอขุดแร่แรร์เอิร์ธ-ปชน.หวั่นทำไทยเสียเปรียบ
ภาพประกอบ : เพจ Facebook กรมประชาสัมพันธ์
Isranews Agency | สำนักข่าวอิศรา 