รฟท.แจ้งครอบครอง'เขากระโดง'ป้องกัน'บุกรุก' ก่อน'กฤษฎีกา'ชี้'ที่ดินรถไฟ'ไม่ต้องออก ส.ค.1

kd 12 08 25 pic

‘รฟท.’ แจ้งครอบครองที่ดิน ‘เขากระโดง’ 5,083 ไร่ ปี 2498 ป้องกัน ‘บุกรุก’ ก่อนปีต่อมา ‘กฤษฎีกา’ วินิจฉัย ‘ที่ดินรถไฟ’ ไม่เข่าข่ายต้องแจ้ง 'ส.ค.1' เหตุเป็นที่ดินของรัฐ มีกฎหมายหวงห้ามเอาไว้เพื่อใช้ประโยชน์ของ ‘การรถไฟ’ โชว์สัญญาฯ 'กรมทางหลวง' ขอใช้ที่ดินสร้างถนนหลวง ตัดผ่านกลางที่ดินรถไฟ 'เขากระโดง'

.....................................

จากกรณีที่มีการเผยแพร่เอกสารแบบแจ้งการครอบครองที่ดิน (ส.ค.1) เลขที่ 1180 ลงวันที่ 27 พ.ค.2498 ว่า ที่ดินบริเวณแยกเขากระโดง กม.0-8+000 ต.อิสาณ และเขตเทศบาลเมือง อ.เมืองบุรีรัมย์ จ.บุรีรัมย์ เนื้อที่ 5,083 ไร่ 80 ตารางวา เป็นที่ดินของการรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) และมีการตั้งข้อสังเกตว่า เอกสาร ส.ค.1 ดังกล่าว เป็นเพียงการแจ้งครอบครองเพื่อทำประโยชน์ ไม่ใช่หนังสือแสดงกรรมสิทธิ์ในที่ดิน นั้น

k 12 08 25 1

ล่าสุดแหล่งข่าวจาก รฟท. เปิดเผยกับสำนักข่าวอิศรา (www.isranews.org) ว่า การที่ รฟท. เข้าแจ้งการครอบครองที่ดิน (ส.ค.1) เขากระโดง ในปี พ.ศ.2498 นั้น เป็นเพราะว่าหลังจากกรมที่ดินประกาศให้ราษฎรที่ครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดินก่อนวันที่ 14 ธ.ค.2497 มาจดทะเบียนแจ้งสิทธิฯ ปรากฏว่ามีประชาชนจำนวนมากแจ้งสิทธิครอบครองฯที่ดินเขากระโดง ซึ่งเป็นที่ดินของ รฟท. ทำให้ รฟท. ต้องแจ้ง ส.ค.1 ในที่ดินเขากระโดง เพื่อป้องกันการบุกรุก

อย่างไรก็ตาม ต่อมาในเดือน ต.ค.2499 คณะกรรมการกฤษฎีกา (กรรมการร่างกฎหมายครบคณะ) ได้ตอบข้อหารือของกระทรวงคมนาคมและกระทรวงเกษตร เรื่อง การปฏิบัติตามพระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ.2497 และประมวลกฎหมายที่ดิน กรณีการแจ้งการครอบครองตามมาตรา 5 แห่ง พ.ร.บ.ให้ใช้ประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ.2497 หลังจากกรมสารบรรณคณะรัฐมนตรีฝ่ายบริหาร ส่งหนังสือขอหารือคณะกรรมการกฤษฎีกาในเรื่องดังกล่าวในช่วงเดือน ก.ค.2498

โดยคณะกรรมการกฤษฎีกา (กรรมการร่างกฎหมายครบคณะ) มีความเห็นว่า ที่ดินที่มีลักษณะเป็นทางน้ำ ทางหลวง หรือเป็นที่ดินรกร้างว่างเปล่า ซึ่งมีกฎหมาย (พระราชกฤษฎีกา) หวงห้ามไว้เพื่อประโยชน์สาธารณะประโยชน์ต่างๆ คือ เพื่อประโยชน์ของการรถไฟบ้าง เพื่อประโยชน์ในการสร้างทางหลวงบ้าง และเพื่อประโยชน์ในการชลประทานบ้าง ไม่อยู่ในข่ายที่ต้องแจ้งการครอบครองตามมาตรา 5 วรรคแรก แห่งพระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ.2497

“ปัญหาข้อแรก พระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ.2497 มาตรา 5 วรรคแรก บัญญัติว่า “ให้ผู้ที่ครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดินอยู่ก่อนวันที่ประมวลกฎหมายที่ดินใช้บังคับ โดยไม่มีหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์ที่ดิน แจ้งการครอบครองที่ดินต่อนายอำเภอท้องที่ภายในหนึ่งร้องแปดสิบวัน นับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่รัฐมนตรีกำหนดโดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา”

ตามมาตรานี้จะเห็นได้ว่า การแจ้งการครอบครองนั้น จะต้องแจ้งฉะเพาะในกรณีย์ที่ดินที่ไม่มีหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์เท่านั้น ถ้าเป็นกรณีที่ดินที่มีหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์แล้ว หาจำต้องแจ้งไม่ ดังนั้น ปัญหาเรื่องการแจ้งการครอบครองที่ดินในกรณีที่หารือ จึงเป็นปัญหาฉะเพาะที่เกี่ยวกับที่ดินที่ไม่มีหนังสือสำคัญแสดงกรรมสิทธิ์เท่านั้น

เรื่องการแจ้งการครอบครองนี้ มาตรา 5 วรรค 2 ได้บัญญัติไว้อีกว่า “ถ้าผู้ครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดิน ซึ่งมีหน้าที่แจ้งการครอบครอง ไม่แจ้งภายในระยะเวลาตามที่ระบุไว้ในวรรคแรก ให้ถือว่าบุคคลนั้น เจตนาสละสิทธิ์ครอบครองที่ดิน รัฐมีอำนาจจัดที่ดินดังกล่าวตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายที่ดิน ฯลฯ”

ดังนี้ จึงเห็นได้ว่า อำนาจจัดที่ที่ดินดังกล่าว จะมีได้เฉพาะ เมื่อที่ดินนั้นอยู่ในข่ายที่จะต้องแจ้งการครอบครองเท่านั้น โดยนัยกลับกัน ถ้าอำนาจจัดที่ดินดังกล่าวหามีไม่แล้ว ที่ดินนั้น ก็ไม่อยู่ในข่ายที่จะต้องแจ้งการครอบครอง เมื่อเช่นนี้ประเด็นที่จะต้องพิจารณาสำหรับที่ดินในกรณีที่หารือมา จึงอยู่ที่ว่าอำนาจจัดที่ดินเหล่านั้น ตามประมวลกฎหมายที่ดินมีอยู่หรือไม่

เมื่อพิเคราะห์ดูบทบัญญัติในประมงลกฎหมายที่ดินเกี่ยวกับอำนาจจัดที่ดิน เฉพาะอย่างยิ่ง มาตรา 8 ซึ่งบัญญัติว่า “บรรดาที่ดินทั้งหลายอันเป็นสาธารณะสมบัติของแผ่นดินหรือเป็นทรัพย์สินของแผ่นดินนั้น ถ้าไม่มีกฎหมายกำหนดไว้เป็นอย่างอื่น ให้อธิบดีกรมที่ดินมีอำนาจหน้าที่ดูแลรักษาและดำเนินการคุ้มครองป้องกันได้ตามควรแก่กรณีย์ ฯลฯ”

และมาตรา 19 ซึ่งบัญญัติว่า “ที่ดินของรัฐซึ่งมิได้มีบุคคลใดมีสิทธิ์ครอบครองและและมิใช่สาธารณะสมบัติของแผ่นดินอันราษฎรใช้ประโยชน์ร่วมกันนั้น ให้อธิบดีที่มีอำนาจจัดหาผลประโยชน์ ฯลฯ"

ก็จะเห็นได้ชัดว่า ที่ดินอันเป็นสาธารณะสมบัติของแผ่นดินหรือเป็นทรัพย์สินของแผ่นดินนั้น ถ้ามีกฎหมายกำหนดไว้เป็นอย่างอื่น อธิบดี (กรมที่ดิน) ก็ไม่มีอำนาจหน้าที่ดูแลรักษาและดำเนินการคุ้มครองป้องกัน (มาตรา 8) และที่ดินของรัฐอันมิใช่สาธารณะสมบัติของแผ่นดินนั้น ถ้ามีบุคคลอื่นมีสิทธิครอบครองอยู่แล้ว อธิบดี (กรมที่ดิน) ก็ไม่มีอำนาจจัดหาผลประโยชน์เช่นเดียวกัน (มาตรา 10)

ในส่วนที่เกี่ยวกับความหมายของสองมาตราดังกล่าวนี้ ก็ได้เคยมีปัญหาส่งมาให้คณะกรรมการกฤษฎีกาพิจารณาว่า อำนาจจัดหาผลประโยชน์ในที่ดินของรัฐ ซึ่งก่อนประมวลกฎหมายที่ดินใช้บังคับ กระทรวงการคลัง (กรมธนารักษ์) เป็นผู้ดำเนินการนั้น เมื่อประมวลกฎหมายที่ดินบังคับใช้แล้ว จะเปลี่ยนแปลงเป็นประการใดหรือไม่

คณะกรรมการกฤษฎีกา (กรรมการร่างกฎหมายกองที่ 3 ) ได้พิจารณาให้ความเห็นว่า เมื่อประมวลกฎหมายที่ดินใช้บังคับแล้ว อำนาจในการจัดหาผลประโยชน์ในที่ดินของรัฐตามที่กระทรวงการคลังมีอยู่ หาได้เปลี่ยนแปลงไปประการใดไม่ โดยอาศัยหลักเกณฑ์ที่กล่าวมาแล้วข้างต้น (ดูสำเนาแนบท้ายบันทึกนี้)

ผลจึงเห็นว่า ที่ดินอันเป็นสาธารณะสมบัติของแผ่นดินหรือที่ดินของรัฐในลักษณะเช่นว่านี้ ไม่อยู่ภายใต้บังคับการดูแลรักษาและดำเนินการคุ้มครองป้องกัน หรือจัดการหาผลประโยชน์ ซึ่งก็เท่ากับว่า อำนาจจัดที่ดินดังกล่าวตามประมวลกฎหมายที่ดินหามีไม่

สำหรับที่ดินในกรณีย์ที่หารือมา กล่าวคือ ที่ดินของการรถไฟแห่งประเทศไทย ที่ดินของกรมทางหลวงแผ่นดิน และที่ดินของกรมชลประทาน ก็ต้องพิจารณาดูว่า ที่ดินเหล่านั้นเป็นสาธารณะสมบัติของแผ่นดินหรือเป็นที่ของรัฐ อันอยู่ในลักษณะดังกล่าวมาแล้วข้างต้นหรือไม่

ในส่วนที่เกี่ยวกับสาธารณะสมบัติของแผ่นดิน ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1304 บัญญัติว่า “สาธารณะสมบัติของแผ่นดินนั้น รวมทรัพย์ทุกชนิดของแผ่นดิน ซึ่งใช้เพื่อสาธารณะประโยชน์ หรือสงวนไว้เพื่อประโยชน์ร่วมกัน เช่น (1) ที่ดินรกร้างว่างเปล่า ฯลฯ (2) ทรัพย์สินสำหรับกับพลเมืองใช้ร่วมกัน เป็นต้นว่า ที่ชายตลิ่ง ทางน้ำ ทางหลวง ฯลฯ"

ดังนี้ จะเห็นได้ชัดว่า ที่ดินในกรณีย์ที่หารือมามีลักษณะเป็นทางน้ำ ทางหลวงอยู่แล้ว หรือเป็นที่ดินรกร้างว่างเปล่า ซึ่งมีกฎหมาย (พระราชกฤษฎีกา) หวงห้ามไว้เพื่อประโยชน์สาธารณะประโยชน์ต่างๆ คือ เพื่อประโยชน์ของการรถไฟบ้าง เพื่อประโยชน์ในการสร้างทางหลวงบ้าง และเพื่อประโยชน์ในการชลประทานบ้าง

เพราะฉะนั้น ที่ดินเหล่านี้ จึงเป็นสาธารณะสมบัติของแผ่นดินหรือทรัพย์สินของแผ่นดิน ตามความในมาตรา 1308 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และเป็นส่วนหนึ่งแห่งที่ดินของรัฐโดยปราศจากปัญหาประการหนึ่ง

ในส่วนที่เกี่ยวกับการดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกันสำหรับที่ดินเหล่านี้ ก็มีกฎหมายกำหนดไว้เป็นอย่างอื่นกล่าวคือ ที่ดินของการรถไฟและกฎหมายว่าด้วยการรถไฟแห่งประเทศไทย ที่ดินของกรมทางหลวงแผ่นดินเป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยทางหลวง และที่ดินของกรมชลประทานเป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการชลประทานหลวง และกรณีย์ที่เป็นที่ดินรกร้างว่างเปล่า ก็เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยการหวงห้ามที่ดินไว้ เพื่อสาธารณะประโยชน์ต่างๆดังกล่าวมาแล้ว

ดังนั้น ที่ดินเหล่านี้ จึงไม่อยู่ภายใต้บังคับการดูแลรักษาและดำเนินการคุ้มครองป้องกันตามมาตรา 8 แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน

นอกจากนี้ เมื่อที่ดินเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของที่ดินของรัฐ และมีบุคคล (การรถไฟแห่งประเทศไทย กรมทางหลวงแผ่นดิน และกรมชลประทาน ซึ่งเป็นนิติบุคคล) มีสิทธิ์ครอบครองอยู่แล้ว จึงไม่อยู่ภายใต้บังคับการจัดหาประโยชน์ตามมาตรา 10 แห่ประมวลกฎหมายที่ดิน

อาศัยเหตุดังกล่าวมานี้ คณะกรรมการกฤษฎีกาจึงเห็นว่า อำนาจจัดที่ดินของการรถไฟแห่งประเทศไทย ที่ดินของกรมทางหลวงแผ่นดิน และที่ดินของกรมชลประทาน ตามประมวลกฎหมายที่ดินหามีไม่ และเพราะเหตุว่าที่ดินเหล่านี้ จึงไม่อยู่ในข่ายที่ต้องแจ้งการครอบครองตามมาตรา 5 วรรคแรก แห่งพระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ.2497

dol 12 08 25 p 11

dol 12 08 25 p 22

dol 12 08 25 p 33

dol 12 08 25 p 44

dol 12 08 25 p 55

dol 12 08 25 p 66

แหล่งข่าวจาก รฟท. ระบุด้วยว่า ที่ผ่านมาหน่วยงานของรัฐบางแห่งได้เข้ามาทำสัญญาขออาศัยที่ดินเขากระโดง จ.บุรีรัมย์ ของ รฟท. เช่น กรมทางหลวง ได้ขอทำสัญญาอาศัยที่ดินเขากระโดง เพื่อสร้างทางหลวงหมายเลข 213 บุรีรัมย์-ประโคนชัย ซึ่ง รฟท.ได้อนุญาตให้กรมทางหลวงใช้ที่ดินดังกล่าว และทำสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิเหนือที่ดิน เพื่อสร้างทางหลวงหมายเลข 213 บุรีรัมย์-ประโคนชัย ลงวันที่ 11 ต.ค.2532 โดยให้สิทธิเหนือพื้นที่ ‘ไม่มีกำหนดระยะเวลา’

สำหรับทางหลวงหมายเลข 213 บุรีรัมย์-ประโคนชัย เป็นทางหลวงสายหลักที่ตัดผ่านพื้นที่ตรงกลางที่ดินเขากระโดง ของ รฟท. ระหว่างสถานีบุรีรัมย์ ถึงสถานีทางแยกเขากระโดง จาก กม. 1+740 ถึง กม.5+650 โดย รฟท. ให้กรมทางหลวง มีสิทธิเหนือที่ดินที่ขอใช้ ขนาดกว้าง 40 เมตร ยาว 3,910 เมตร เป็นเนื้อที่ 156,400 ตารางเมตร นอกจากนี้ ในสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิเหนือที่ดินฯ มีการระบุเขตที่ดินของ รฟท. บริเวณแยกเขากระโดง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสัญญาด้วย

c 12 08 25 p 1